Suyakli baliQlarning tashQi va ichki tuzilishi Reja

Nafas olish organi.Suyakli baliklarning nafas olish organlari, tog’ayli baliqlarniki singari ektodermali jabra hisoblanadi. Sazanda, shuningdek, barcha suyakli va boshqa baliqlarda oldingi to’rtta jabra yoylariga o’rnashgan to’rt juft butun jabra bo’ladi. Bundan tashqari, jabra qopqog’ining ichki tomonida til osti yoki soxta jabra deb ataladigan murtak holidagi jabraning ham yarim bo’lagi bo’ladi.Bir butun jabra ikki qator bo’lib jabra yoylariga joylashgan jabra yaproqlaridan tashkil topgan.Akulalarda bo’ladigan jabralararo to’siqlar suyakli baliqlarda reduksiyalangan, shuning uchun jabra yaproqlari faqat jabra yoylariga birikadi.Natijada bir jabraning ikkita yarim jabra yaproqlarining asosi bir-biriga qo’shilib ketadi.Ularning uchlari esa tashqi tomondan jabra qopqog’i bilan cheklangan jabra bo’shlig’ining ichida osilib turadi. Jabra yoylarining ichki tomonida bir qancha mayda tishsimon-jabra tichinka (tishcha)lari deb ataladigan va qo’shni jabra yoyi tomon yo’nalgan o’simtalari bo’ladi.
Jabra tichinkalari maxsus suzish apparatiga aylanib, suv bilan birga kirgan ovqat moddalarini, halqumdan jabra bo’shlig’i orqali tashqariga chiqib ketishiga to’sqinlik qiladi. Bu apparat plankton organizmlar bilan oziqlanuvchi (seldsimon)larda kuchli taraqqiy etgan.
Yo’g’on qon tomirlari (olib keluvchi va olib ketuvchi jabra arteriyalari) jabra yoylari bo’ylab, jabra yaproqlari asosida joylashgan.
Ovqat hazm qilish organi.Sazanning og’iz bo’shlig’idan keyin barcha baliqlardagidek, halqum boshlanadi. Og’iz va halqum bo’shliqlari orasida aniq chegara yo’q. Boshqa baliqlarga o’xshash sazanda ham haqiqiy til yo’q.Til singari uchi og’iz bo’shlig’iga chiqib turadigan til osti yoyining kopulasi faqat shilimshiq parda bilan qoplangan bo’lib, u mustaqil bo’lmagani tufayli harakat qila olmaydi.Har tomonida beshtadan jabra yorih’i bo’lgan halqum qisqa qizilo’ngachga, qizilo’ngach esa oshqozongaochiladi. Oshqozondan kam differyontsiallashgan haqiqiy ichak boshlanadi, bu ichakning oldingi bo’limi o’n ikki barmoqli ichak, so’ngra ingichka ichak va anal teshigi bilan tugaydigan to’g’ri ichak tashkil etadi (ba’zi baliqlar oshqozonining atrofida har xil rondagi ko’r pilorik o’simtalar bor, sazanda esa bo’lmaydi). Jigari yurakning orqasi oshqozonning ostida va yon tomonlarida joylashgan bo’lib, uning pallalari orasida o’t suyuqlig bilan to’la o’t pufagi bo’ladi. O’t pufagidan o’n ikki barmoqli ichakka ochiladigan o’t yo’li chiqadi.Oshqozon osti bezi ichak tutqichi bo’ylab tarqalgan.Ichak bosqichiga esa uzunchoq to’q qizil rangli taloq o’rnashgan.Tana bo’shliqg’ining yuqori qismi ichakning ustida gidrostatik organ-suzgich pufak joylashgan.
Baliq buyraklarini ko’rish uchun, ichak va suzgich pufagini olib tashlash kerak.
Sazanning buyraklari akulaning buyraklari singari, qorin pardasi ostida va umurtqa pog’onasining ikki yonida joylashgan. Ular bir juft lyontasimon tanachalarga o’xshash bo’lib, gavda bo’shlig’ining boshidan oxirigacha cho’zilgan.Buyuraklarning oldingi uchi juda kyong bo’lib, o’rta chiziqda bir-biriga qo’shilib ketadi.
Har qaysi buyrakning ichki cheti bo’ylab bittadan siydik yo’li o’tadi, bu kanallar pastroqda bir-biri bilan qo’shilib ketadi.Orqa tomonda esa siydik pufagiga qo’shiladigan bitta umumiy kanalni hosil qiladi.Siydik pufagi siydik-tanosil so’rg’ichi uchida maxsus teshik bilan ochiladi.