Suv ta’minoti grafigiga muvofiq suv chiqaruvchi inshooti zatvorining ochilish balandligini aniqlash hisobi

8-amaliy mashg’ulot
Suv ta’minoti grafigiga muvofiq suv chiqaruvchi inshooti zatvorining ochilish balandligini aniqlash hisobi.
Graduirlangan inshootlardagi suv hisobi zatvorlar ochilishiga funksional bog‘liq bo‘lib, gidravlik qarshiliklar o‘zgarish prinsipiga asoslangan va teshiklar kesimining yuzasiga (ochilish funksiyasi) bog‘liqdir. Gidrotexnik inshootdan erkin oqayotgan suv sarfini avtomatik o‘lchaydigan graduirlangan suv olish inshootining sxemasi quyidagi 8 - rasmda ko‘rsatilgan.

8 – rasm. Inshootdan erkin oqayotgan suv sarfini avtomatik o‘lchaydigan graduirlangan suv olish inshootining sxemasi: 1 — yassi zatvor; 2, 5, 6, 9 — zatvorni ochish balandligini, naporini, suv sarfini, pastki bef sathini – o‘dchamlarni o‘zgartiruvchi qurilma; 3 — zatvor holatini ko‘rsatkich datchigi; 4 — sath o‘zgarishini o‘lchash asbobi tagidagi quduq; 7, 10 — nazorot reykalari; 8 — impuls trubkasi.
Suv hisoblashda inshshoot ostonasi ustidagi yuqori bef suv chuqurligi N va zatvor ochilish balandligi “a” o‘lchanadi. Suv sarfini aniqlashda yassi vertikal zatvorlar foydalanish amaliyoti bo‘yicha quyidagi formuladan aniqlanadi: Q =[2,72 - 0,9∙(a/N)]∙a∙∑b ∙√N
bunda ∑b — ko‘p oraliqli inshoot uchun amaldagi oqava frontining eni m, ∑b = b_st N = m;
bunda b_st = m - inshootning bitta oralig‘i eni;
a – zatvorning ochilish balandligi, m;
N – inshoot ostonasidagi bosim, m. Uning qiymatini yuqori b’efdagi suv otmetkasiga qarab quyidagicha aniqlaymiz:
maksimal napor N_mak = ↓JDS - ↓i.o.= .
↓NDS dagi napor N_norm = ↓ NDS - ↓i.o = .
Yuqorida keltirilgan formuladan foydalanib, qulfaklarning ochilish balandligini o‘zgarish yo‘li bilan qulfaklar tagidan o‘tadigan suv sarfini hisoblaymiz. Hisoblashni jadval usulida ( 13 – jadval) olib boramiz va hisoblash natijalari asosida Q_i = f ( h_q) grafigini quramiz.

13 - jadval
№	ai	N	√N	ai /N	0,9*(a /N)	2,72 - 0,9*(a/N)	∑b	Qi
	m	m					m	m^3/s
1.
2.
3.
4.
5.
6.

9 – rasm. Inshoot qulfagini ochilish balandligi bilan suv sarfi bog‘liqligini ifodalovchi Q_i = f ( h_q) grafik
Yuqoridagi jadval va grafikdan kurinib turibdiki, yuqori befda suv sathi ∆ NSS = metrda tashlama inshoot oraliqlari to‘liq ochiq holatda Ԛ_k = m³/sek suvni o‘tkaza oladi. Inshoot oraliqlari ikki dona bo‘lsa ularni ochish sinxron ravishda amalga oshiriladi. Agarda oraliqlar soni ikki donadan ko‘p bo‘lsa ochish o‘rtadagi oraliqdan boshlanadi. Suv sarfini oshirish lozim bo‘lsa o‘rtadan chetga qarab oraliqlarni ochish amalga oshiriladi. Ikki chetdagi oraliqlarni ochish sinxron usulda olib borilsa maqsadga muvoffiq bo‘ladi