Сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш йўналишида

Бетон қоришмасини кран ёрдамида ташишни ташкил қилиш
Бетон қоришмасини кранлар ёрдамида узатиш. Бетон қоришмаси қуйидаги схема бўйича узатилади; автотранспорт билан етказиб бериладиган бетон қоришмаси кузовнинг сиғимига қараб танланган ва кран ҳаракат зонасида қўйилган бадьяга (бадьяларга) тўкилади, илгакларга илингандан сўнг кран бетон қоришмали бадьяни кўтарада ва ётқизиш жойига узатади, у ерда қоришма жиҳозлар (воронка, новлap ва ҳ.о.) ёрдамида блок қатламларига қуйилади ва вибраторлар ёрдамида зичланади.

а		б		в
г	д		е		ж

Бетон қоришмасини узатиш учун занжир тасмали, дамли шинали кранлар танлаш схемалари ва ишчи характеристикалари графиклари
а-кран хандак остида турганда; б- ер устки қисмида турганда; в-иншоот қурилган қисми ёки бетон ташиш эстакадасида турганда; г-дамли шинали кранлар стреласи узунлиги L_стр=10..12 м бўлганда юк кўтариш характеристикаси; д- юқоридаги L_стр=15 м бўлганда; е- L_стр=18…20 м бўлганда; ж- L_стр=25…30 м бўлганда; 1-МПК-10 (10т) маркали кран; 2- ISUZU FVR 33G (14т) маркали автокран; 3 – КТА-25 (25т) CLA26.280 маркали автокран; 4- КС-6361 (40т) маркали кран. - бетонлаштирилаётган иншоотнинг кран турган сатҳдан юқори қисми баландлиги, м; h₁-бадья ва траверсасининг узунлиги, м; h₂ – техника хавфсизлиги ва ишни бажариш шарти бўйича, хавфсизлик масофаси (1,5…2 м); Bс-иншоот бетонлаштирилаётган зонаси ёки бутун иншоот эни,м; В₁- кран юргизиш қисми эни, м; В₂-кран ва иншоот орасидаги масофа, кран буралиш платформаси ўлчамларига боғлиқ равишда олинади,м.



Бетон қоришмасини ҳар хил типдаги кранлар ёрдамида узатиш:
а- кўчма занжир тасмали (гусеницали), дамли шинали; б- минорали; d- баланд эстакадада ўрнатилган бетон ётқизадиган махсус кран; е- кўчмас мачтали кран; 1-иншоот; 2-кран бурилиш плотформаси; 3-бадья (кран крюкига илинган юк); 4-автотранспорт (3.7,d –расмда 4- услуксиз транспорт, лентали конвейер).
Кранлар юк кўтариш кўрсатгичи ( ), крюкининг узатиш радиуси (R) ва талаб қилинган кўтариш баландлиги (H) га қараб танланади (3.6 ва 3.7-расмлар).
Краннинг юк кўтариш кўрсатгичи ( ), бадьянинг (G_бадья) ва бадья ичидаги бетон қоришмасининг ( ) оғирликлари йиғиндисига тенг ёки катта бўлиши зарур, кўтариш баландлиги (Н), иншоот баландлиги ( ), бадья ва траверса узунлиги (h₁) ҳамда ҳавфсизлик масофаси (h₂=2,0 м) йиғиндисидан катта ёки тенг бўлиши керак, узатиш радиуси (R) эса, иншоотнинг ости бўйича эни (B_ин= а₁¹=18м), кран базаси ярмиси (В₁/2) ва иншоот билан кран юргизиш қисми ички чегара нуқтасигача бўлган масофа (В₂ <3,0м) йиғиндисига тенг яъни:
Кран танлаш қуйидаги 3 та шарт бўйича амалга оширилади:

1)	Юк кўтариш кўрсатгичи	Gбадья + Gб.қ	(3.10)
2)	Юкни кўтариш баландлиги	Н ≥ +h1+h2
3)	Талаб қилинадиган узатиш радиуси	R = Bин+В1/2 +В2

Кран танлашда юқоридаги 3 та шарт тўлиқ бажарилса, кран иш фронти бўйлаб (масалан иншоот узунлиги ёки эни бўйлаб) ҳаракатланиб, бетон ишлари муддати давомида, тўлиқ иш билан банд бўлишини билдиради. Кранлар танлашда иншоотнинг пастки қисмида кўтариш баландлиги мос кранлар (масалан автомобил, ғилдиракли, занжирли) қўлланиши мумкин, фақат жуда баланд кўтариш эҳтиёжи бўлган участкалардагина минорали кранлардан фойдаланиш тавсия қилинади, шунинг учу шартларнинг 2) ва 3) лари бажарилмаса ҳам кранларни ишлатиш мумкин, энг муҳими кранларнинг иш билан бандлик коэффициенти 0,75 дан паст бўлмаслиги саналади.
Кранлар керакли сонини ҳисоблаш:



Кранлар эксплуатацион иш унумдорлиги

-бадьяга солинадиган бетон ыоришмаси ҳажми,
-кранннинг соат ичида вақдан фойдаланиш коэффициенти ўртача кўрсатгичи; =0,76-0,78
-кран бир ишчи цикли давомийлиги;
= 5 мин;
=2-5,0 бетон қоришмасини автосамосвалдан бадьяга тўкиш учун вақт сарфи, мин;
= 0,5-1,0 бадьяни (тарверсаси-пўлат арқонини) кранга илиш учун вақт сарфи, мин;
кран ёрдамида бадьяни бир йўналишда (бадьяга турган жойдан бетон қуйиладиган жойгача) узатиш учун вақт сарфи, мин;
=1,0-3,0 бетон қоришмасини бадьядан қолип ичига тўкиш вақти, мин;
=0,35-0,5 бадья пўлат арқонларини крандан ажратиш учун вақт сарфи, мин;