Suv ostida sakson ming kilometr

TINCH OKEAN OSTIDAN  16000 KILOMETR

Ertasi  kuni,  18-noyabrda,  men  juda  tetik  va  ti- 

niqib  uygondim.  Men  «Nautilus»  palubasiga  kapi­

tan yordamchisi  o'zining  odatdagi  iborasini  qayta- 

rayotgan  daqiqada  chiqib  qoldim.  Birdan boshimga 

bu  ibora:  «Hech narsa ko'rinmaydi»  degan ma’noni 

anglatadi, degan fikr keldi.

Haqiqatan  ham  okean  sathida  mutlaqo  hech 

narsa  ko'rinmas  edi.  Ufqda  bitta  ham  yelkan  yo‘q. 

Krespo  orolining  tog‘lari  tundayoq  ko'rinmay  qol- 

ganga  o'xshaydi.  Dengiz  barcha  boyoqlarni  o‘zida 

singdirib, moviy rangdagina jilvalanar edi.

Okean  tongining  ajoyib  manzarasini  zavq  bilan 

kuzatayotganimda,  palubaga  kapitan  Nemo  chiqdi. 

U go'yo meni ko'rmaganday astronomik kuzatuvlari 

bilan m ashgul bo'ldi.

Ishini  tugatib,  shturval  budkasi  oldiga  bordi  va 

tirsaklarini tiragancha, okeanni kuzata boshladi.

Shu  orada  palubaga  yigirma  chogli  matros 

chiqdi.  Bularning  barchasi  barvasta  va  baquwat 

kishilar  edi.  Matroslar  tunda  tashlangan  to'rlarni 

yig'ishtirib ola boshladilar. Ular turli millat kishilari

169

---

edilar.  Ular  orasida  bir  necha  irlandiyalik,  fransuz, 

slavyan, bir grek,  asli Krit orolidan bo'lgan yana bir 

kishi bor edi. Ularning hammalari ham juda kamgap 

va o'zaro allaqanday tushunib bo‘lmaydigan va men 

kelib chiqishini ajratolmagan bir tilda fikr almashar 

edilar.

Matroslar  to'rlarni  palubaga  tortib  chiqardilar. 

Bu katta  qop  shaklidagi  normandcha to'rlarni  esla- 

tar, uning og'zidan ichki aylanasi tomon yog'och va 

zanjirlar  o'tkazilgan  bo'lib,  yarim  ochiq  holda  suv­

da qoldirilar edi.  Qop kema quyrug'iga po'lat simlar 

bilan  boglangan  bo'lib,  yo'lida  uchragan  narsani 

yig'ib olar edi.

Shu  kuni  o'zlarining  sinchkovliklari  oqibatida 

okean hayvonot  olamining namunalaridan baliqchi 

baliqlar  to'rga  ilingan  edilar.  Bu  baliqlar  beniho- 

ya  xunukliklari,  badnafsliklari  va  g'alati  suzishlari 

tufayli  «dengiz  alvastilari»  deb  atalganlar.  Bu  ba­

liqlar  dengiz  tubida  turib  oldingi  suzgichlari  bilan 

bir  joydan  ikkinchi  joyga  sakraydilar.  To'rda  qash- 

qa tikanqorinlilar ham tipirchilab yotardi;  osoyish- 

ta  vaqtida  bu  baliqning  qorni  ichiga  tortilib  turar, 

ammo  xavf-xatar  yaqinlashayotganini  sezgunday 

bo'lsa,  u  o‘zini  shishirib,  qavat-qavat  terisini  yo- 

yar,  shar  holatiga  aylanib,  dahshatli  tikanlar  bi­

lan  qoplagan  qornini  g'animga  tutar  edi.  Shundan 

so‘ng  to'rlardan  «Nautilus»  palubasiga  bir  nechta 

sarg'ishroq  ilonbaliq;  uzun  tanasi  dum  suzgichla­

ri  o'rniga  ingichka  ip  bilan  tugaydigan  ikkita  ku- 

mush kulrang ingichka  dum;  tanasining pastki  qis- 

mini  uzun  to ‘g‘ri  suzgich  egallagan  ikkita  tangali 

to ‘g‘ripat;  qo‘ng‘ir  qashqalari  bo'lgan  sarg'ish  kul­

rang  treska;  ko'plab  turli-tuman  bichoklar1  va  ni­

hoyat juda tez harakat qilishlariga qaramay, to'rdan