|
Surxondaryo viloyati yer usti suv zaxiralari va undan unumli foydalanish
Reja:
Kirish;,
1.Surxondaryo viloyatining geografik o’rni, tabiiy sharoiti va resurslari.
2.Daryolari.
2.1 Amudaryo.
2.2 Surxondaryo va uning irmoqlari.
2.3 Sheroboddaryo.
3. Suv omborlari va kanallari.
3.1 Viloyatda suv omborlari qurilishining ilmiy-amaliy asoslari.
3.2 Janubiy Surxon suv ombori.
3.3 To’polang suv ombori.
3.4 Uchqizil, Oqtepa va Degrez suv omborlari.
3.5 Yirik kanallar va drenajlar.
4. Viloyat suv resurslaridan samarali foydalanish istiqbollari.
Xulosa.
Adabiyotlar ro’yxati.
Surxondaryo viloyati yer usti suv zaxiralari va undan unumli foydalanish.
Kirish.
Mavzuning dolzarbligi. Inson hayotida suvning ahamiyati juda kattadir.
Suv tirik organizm uchun birlamchi hayot muhiti hisoblanadi. Xalq xo’jaligining ravnaq topishi va rivojlanishi, insonlarning yashash tarzi, hayoti-mamoti suv bilan bog’liq. Yer yuzasidagi qadimiy manzilgohlardan tortib, toki hozirgi kundagi zamonaviy qishlog’u yirik shaharlargacha, hammasi suv manbalari -buloqlar, soylar , daryolar , ko’llarga yaqin joylarda joylashgan.
Arid iqlimli Surxondaryi viloyati xo’jalik tarmoqlari va aholisini chuchuk suv bilan ta’minlashda xar xil gidrotexnik inshoatlarni qurib yer usti suv zahiralaridan oqilona foydalanish masalalarni ilmiy nuqtai-nazardan tadqiq qilish dolzarb ishlardan bo’lib hisoblanadi.
Tadqiqot ishining amaliy ahamiyati, xalq xo’jaligining ravnaq topishi va rivojlanishini asosan suv zahiralariga bog’liqdir, suv inson xayotining hamma jarayonlarida qo’llanishi jihatdan boshqa tabiiy resurslar bilan taqoslab bo`lmaydi. Demak suvning o`rnini boshqa hech narsa bosa olmaydi. Buni quydagi misollarga ko`rishimiz mumkin?
1 tonna g`isht tayorlash uchun 1,2m3,1 tonna ko`mir qazib olish uchun 3m3,1 tonna po`lat yoki qog`oz ishlab chiqarish uchun 250-300m3, 1tonna ip-gazlama tayorlash uchun 10m3 bug`doydan olinadigan hosilning xar tonnasi uchun 1500 m3, 1 tonna sholi yetishtirish uchun 4000 m3, 1 tonna paxta yetishtirish uchun 3000 m3 suv sarf etiladi.
Aholi tez suratlar bilan ko’payib borayotgan hozirgi sharoitga mamlakat oziq-ovqat muommosini xal qilish muxim ijtimoiy iqtisodiy vazifaga aylanib bormoqda. Bu muommoni hal qilish esa eng avvalo suv resurslaridan oqilona foydalanilgan xolda ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirish va agrosanoat majmuasini har tomonlama rivojlantirishni taqozo qiladi.
Ushbu tadqiqot ishi Surxondaryo viloyti yer usti suv zahiralariga bag’ishlangan bo’lib tadqiqot ishiga yoritilgan masalalar va ishlab chiqilgan taklif, tavsiyalardan viloyatni ijtimoiy -iqtisodiy rivojlantirish rejalarini ishlab chiqishga, suv xo’jaligi ishlari bilan shug’ullanuvchi mutaxassislar, qishloq xo’jaligi xodimlari suv bilan bog’liq muommolarni xal qilish masalalarida foydalanishlari mumkin. Shuningdek talabalar, magistrlar va professor o’qituvchilar “gidrologoya asoslari”, “Surxondaryo geografiyasi” fanlarini o’qitish jarayonlarida amaliy jihatdan foydalanishlari mumkin.
Kirish. Arid iqlimli mintaqalarga, shu jumladan Surxondaryo viloyatiga suvdan tejamkorlik bilan foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Surxondaryo viloyatiga sug’orma dehqonchilik rivojlangan, shuning uchun ham suv resurslari mintaqaning rivojlanishini belgilovchi eng muhim omil hisoblanadi. Viloyat asosan To’palang , Sangardak , Xo’jaipok , Surxondaryo, Machaydaryo , Sherabod kabi daryolardan suv ichadi .
Shuningdek Amudaryodan ham tranzit yo’li bilan bir qancha nasos stansiyalar orqali suv oladi.
Viloyat hududlarida suv resurslari bir xilda taqsimlanmagan .Shimoliy gruhdagi Uzun, Sariosiyo, Denov, Oltinsoy, Sho’rchi tumanlarida suv ta’minoti yaxshi ammo Janubiy gruhdagi Sherabod, Bandixon, Qiziriq, Muzrabod tumanlarida suv ancha tanqis .
Viloyatda 5 ta suv omborlari mavjud.
Ular: ’’Janubiy Surxon “suv ombori (suv sig’imi 800 mln m3 ), “Uchqizil” suv ombori (160 mln m3 ), “Oqtepa” suv ombori (100 mln m3),”Degrez” suv ombori (12,8 mln m3),”To`palang” suv ombori (500 mln m3) barpo etilgan.
Surhondaryo viloyati suv resurslaridan mintaqaning u yoki bu hudud geografik rayonning ishlab chiqaruvchi kuchlarini joylashtirish va shu asosida agrosanoat majmuasini kompleks tadqiq qilish masalalari ham o`rganilgan, shu sababli ham ushbu mavzu ustida ilmiy- tadqiqot ishini olib borish maqsadiga muvofiq deb topildi bu quyidagi holatlar asos qilib olinadi:
-Surxondaryo viloyatining mamlakatning boshqa mintaqalaridan farq qiladigan tabiiy va iqtisodiy geografik sharoiti va omillari , ziroatchilik uchun o`ta zarur bo`lgan agroiqlim reaurslarining ekstermal harakteri ;
-Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va rivojlantirish imkoniyatlarining, hamda agrosanoat majmuasini rivojlantirish bevosita suv bilan bog`langanligi;
- Mintaqa xalq xo`jaligi taraqqiyotida suv resurslarining kuchli omil bo`lib maydonga chiqishi, gidrotexnik inshoatlar va boshqa irigatsiya -meloratsiya inshoatlarini bunyod qilishning o`ta qatiy ekanligi;
-Oziq-ovqat muammosini hal qilishda qishloq xo`jaligida mahsulot yetishtirish darajasi va agrasanoat majmuasining qator formalarini rivojlantirishdagi mintaqaning o`ziga xos jihatlari;
-Agrosanoat majmuasini xududiy tashkil etish,uni yanada rivojlantirish bevosita suv resurslariga bog`liqligi, hamda mintaqaning murakkab orografik xususiyatlari,iqlim ko`rsatkichlarining ekstermal xarakteri,aholisi tabiiy o`sishining eng yuqori ko`rsatkichi, mehnat resurslari bilan ta’minlanish darajasining balandligi va boshqalar tanlangan mavzuni tadqiq qilish (o`rganish) ga asos bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
