Surxondaryo baxshilari epik repirtuvarlari baxshilar ijrochiligi

Baxshi do`mbiraning ohangi asosida xotira prizmasida saqlagan doston voqealarini ko`z o`ngida gavdalantirib, badiha qiladi. Baxshilar ijrochiligida epik bilimlilikning ham o`ziga xos ahamiyati bor.

• “Baxshi qo`shiqning muayyan matnini uning ohangi bilan birga xotirasida saqlashi kerak. Ohangni bilish matnning xotirada saqlashi va qayta tiklanishiga yordam beradi, lekin u baribir matnning xotirada qattiq muhrlanib qolishiga kafolat bermaydi. Qo`shiq matni o`z-o`zicha unutilishi, chalkashib ketishi, buzilishi mumkin. Agar ohang unutilsa, baxshi eng yaxshi holda qo`shiq matnining “konspekt”ini tiklashga qodir bo`lishi mumkin, xolos”.

Baxshi xotirasida saqlangan an’anaviy doston kuylash usullari barqaror davom etdi. Ustoz baxshilar xotirasida saqlangan doston matnlari shogirdlar xotirasida shakllandi, dostonchilikning jonli an’analarda davom etishiga sabab bo`ldi. Epik xotiraviylik faqat doston matnlaridagi so`z bilan bog`liq holatlarni yodda saqlash emas, balki do`mbira jo`rligidagi ohanglarni ham birgalikda ilg`ash, kuy asosida doston ijro etish demakdir. Baxshichilik san’atida so`z va soz birligi muhim o`rin egallaydi. Baxshi o`zi ishtirok etmagan epik voqelikni dunyoqarashda shakllantirib, voqealar jarayonida ruhiy holatlarni tasvirlaydi, dramatik rol bajaradi. Shu asosda tinglovchilar auditoriyasini o`ziga jalb qilib, badihago`ylik talantini namoyish qiladi, usta baxshi bo`lib shakllanadi. Rus folklorshunosi B.N.Putilov ta’kidlaganidek: “Baxshi qo`shiqning muayyan matnini uning ohangi bilan birga xotirasida saqlashi kerak. Ohangni bilish matnning xotirada saqlashi va qayta tiklanishiga yordam beradi, lekin u baribir matnning xotirada qattiq muhrlanib qolishiga kafolat bermaydi. Qo`shiq matni o`z-o`zicha unutilishi, chalkashib ketishi, buzilishi mumkin. Agar ohang unutilsa, baxshi eng yaxshi holda qo`shiq matnining “konspekt”ini tiklashga qodir bo`lishi mumkin, xolos”.

• Baxshi xotirasida saqlangan an’anaviy doston kuylash usullari barqaror davom etdi. Ustoz baxshilar xotirasida saqlangan doston matnlari shogirdlar xotirasida shakllandi, dostonchilikning jonli an’analarda davom etishiga sabab bo`ldi. Epik xotiraviylik faqat doston matnlaridagi so`z bilan bog`liq holatlarni yodda saqlash emas, balki do`mbira jo`rligidagi ohanglarni ham birgalikda ilg`ash, kuy asosida doston ijro etish demakdir. Baxshichilik san’atida so`z va soz birligi muhim o`rin egallaydi. Baxshi o`zi ishtirok etmagan epik voqelikni dunyoqarashda shakllantirib, voqealar jarayonida ruhiy holatlarni tasvirlaydi, dramatik rol bajaradi. Shu asosda tinglovchilar auditoriyasini o`ziga jalb qilib, badihago`ylik talantini namoyish qiladi, usta baxshi bo`lib shakllanadi. Rus folklorshunosi B.N.Putilov ta’kidlaganidek: “Baxshi qo`shiqning muayyan matnini uning ohangi bilan birga xotirasida saqlashi kerak. Ohangni bilish matnning xotirada saqlashi va qayta tiklanishiga yordam beradi, lekin u baribir matnning xotirada qattiq muhrlanib qolishiga kafolat bermaydi. Qo`shiq matni o`z-o`zicha unutilishi, chalkashib ketishi, buzilishi mumkin. Agar ohang unutilsa, baxshi eng yaxshi holda qo`shiq matnining “konspekt”ini tiklashga qodir bo`lishi mumkin, xolos”.