Surunkali laringitlar. (Larynqitis chronica)

 
TRAXEOTOMIYa VA TRAXEOSTOMIYa. 
 
Traxeotomiya 
- xiqildoqning turli xil kasalliklarida va shikastlanishlarida, 
nafas yo‘llarini o‘tkir qisilishida xavo o‘tishini tiklash,xamda bemor xayotini 
saqlab qolishning qadim zamonlardan malum, bo‘lgan jarroxlik usulidir. Ayrim 
xollarda pastki bronxoskopiya qilish maqsadida avval traxeotomiya qilinadi. 
Xozirgi kunda xam bu muolija juda murrakab jarroxlik aralashuvlari 
qatoriga kiradi, chunki o‘z vaqtida va to‘g‘ri qilingan traxeotomiya xaqiqatdan 
xam bemor xayotinn saqlab qolish bilan birga, uniig keyinchalik to‘liq sog‘ayib 
ketishiga sabab bo‘ladi.
 
Traxeotomiyada kekirdakni tog‘aylarini kesib ochish tushuniladi, 
kekirdak tog‘aylarini kesib ochilgandan so‘ng vaqtinchalik yoki uzoq mudatga 
kekirdakni tashki muxit bilian tutashtiruvchi teshik (soustya) qo‘yishdir. Bu 
muolijani to‘liq amalga oshirish uchun kesilgan teshikga xavo o‘tkazuvchi nay 
kiritiladi.
Trayexeotomiya o‘tkazish uchun ko‘rsatmalar
: 
-Nafas yo‘llariga tushgan yot jismlarni boshqa usullar bilan olishni imkoniyati 
bo‘lmaganda.
-Nafas yo‘llaridagi ayrim kasalliklarda (o‘tkir laringotraxeit, xiqildoqni qisilishi 
va shishida) qo‘yilgan intubatsiyadan 2-3 kun ichida foyda bo‘lmaganda.
-O‘tkir zaxarlanish natijasida o‘pkada yallig‘lanish va atelektaz jarayoni paydo 
bo‘lganda.
-Nafas yo‘llari faoliyati izdan chiqishi natijasida,bu joydagi ajralmalarni 
yo‘talib chiqrish jarayoni buzilganda.
-Xiqildoq mushaklari va asab tomirlarini falajlanishi natijasida nafas yorig‘i
torayib qolganda,
-Ko‘krak qafasi va bosh miya jaroxatlarida nafas yo‘llarini faoliyati va nafas 
olish jarayoni buzilganda.
-Xiqildoqni va kekirdakni jaroxatlarida, kuyishida (kimyoviy va termik) nafas 
olish jarayoni buzilib, intubatsiya qilishni iloji bo‘lmaganda.
-Xiqildoq va kekirdakdagi xosil bo‘lgan chandiklar va ularni jarroxlik yo‘li 
bilan bartaraf etishini iloji bo‘lmaganda
.
Muolijani o‘tkazish uchun eng qulay xolat bemorni chalqamcha, yelka 
ostiga yostiqcha qo‘yilib yotishi xisoblanadi, lekin qator xollarda traxeteomiya 
bemor boshini orqaga tashlab o‘tirgan xolatida xam qilinadi.
Traxeotomiya shoshilinch jaroxlik xisoblanganligi sababli, ko‘pchilik 
xollarda maxalliy og‘riqsizlantirishdan foydalaniladi, lekin ayrim xollatlarda 
muolija kutilmagan joylarda,zudlik bilan amalga oirilishi zarur bo‘lib qolganda 
xech qanday og‘riqsizlantirishsiz va aseptika qoidalariga rioya qilinmasdan xam 
bajariladi. Agar traxeotomiya reja asosida va shoshilinch vaziyatda bo‘lmasa, 
ayniqsa bolalarda intubatsion narkoz ostida o‘tkazish xech qanday asorat 

---

qoldirmasdan, yaxshi natija beradi,chunki muolija vaqtida nafas olishni 
boshqarilib turiladi. Maxalliy og‘riqsizlantirish uchun novokain yoki trimekain 
(1%) eritmalari ishlatiladi..
Muolija vaqtida traxeyani aniqlash uchun bo‘yin oldi devorini ayrim 
belgilarga etibor qaratiladi: qalqonsimon tog‘ayni yuqori burchagi, xiqildoq 
burmasi, uzuksimon tog‘ay devori, bo‘yinturuq chuqurchasi. Traxeotomiya 
jaroxligida bo‘yinning oldingi yuzasidagi kesilgan teri chizig‘i aniq o‘rtadan 
o‘tishi zarur, aks xolda assistent kesilgan joyni qirg‘oqlarini bir xildan 
kengaytirib ushlamasa bo‘yin a’zolari xam siljib qolib, jarrox kekirdakni 
topishga qiynalib qolishi mumkin.
Traxeotomiyada kekirdakni kesilgan joyiga qarab (qalqonsimon bezi 
bo‘yniga nasbatan olinganda) yuqorigi, o‘rta yoki pastki turlari mavjud. Muolija 
vaqtida jarrox bemorga nisbatan quyidagi vaziyatda turadi: yuqorigi va o‘rta 
traxeotomiya o‘tkazishda o‘ngda, pastki traxeotomiyada esa chapda, bu 
kekirdakning tez topishga va kerakli kattalikda ochishga imkon tug‘diradi. 
Dastlab bo‘yin terisi xiqildoq bo‘rtmasi o‘rtasidan bo‘yinturuq chuqurchasiga 
qarab 5-6 sm uzunlikda kesiladi. To‘sh-til osti mushaklarining birlashgan 
joyidan, bo‘ynning oq chizig‘i topiladi va muolija davomida oq chiziqni o‘rtada 
bo‘lishi jarroxlik to‘g‘ri bajarilayotganidan dalolat beradi.