Surunkali alkagolizm

"Surunkali alkagolizm" atamasi birinchi marta 1849-yilda shvetsiyalik shifokor vajamoat arbobi M.Guss tomonidan qo'llanilgan bo'lib, bu termon spirtli ichimliklarni uzoq muddat va me'yordan ortiqcha ichishda inson organizmida yuzaga keladigan patalogik o'zgarishlarning umumiyligini ta'riflash uchun ishlatilgan. Biroq uzoq vaqt davomida mastlik (spirtli ichimliklarni haddan tasgqari iste'mol qilish) va alkogolizm (kasallik) orasida farq yo'q edi. 19 asr va 20 asrning boshlarida alkagollarga qaramlik odatda Dipsomaniya deb atalgan. Ammo hozirda bu atama boshqa ma'noga ega. Algkogolizm kasallik sifatida tasavvurlari Krepelin, Bongsera, Bleuler, Korsakov; Jinslin Strelchukning mehnatlari bilan mustahkamlangan. Akogolizm 1952-yilda Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti tomonidan kasallik sifatida tasdiqlangan.

Alkogolik-alkogolizmga chalingan bemor. 19 asrga kelib ahol farovonligining oshishi bilan alkogolizm ham oshadi deb hisoblangan.

Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti dunyoda alkogolizm bilan kasallanish muntazam ko'payib borishini aytmoqda.2000-yilda donyoda 140 millionga yaqin odam alkogolizmga chalingan bo'lsa 2010-yilda bu ko'rsatgich 208 millionga yaqin kishiga yetdi. Bunday tendetsiya bilan 2050-yilga kelib duyoda alkogolizmga chalindanlar soni bu raqamlardan ham oshib ketish mumkin bu 9,5 milliard aholida 500 million kishi ya'ni har 19 kishidan 1 tasi deganidir. 20 asr mobaynida alkogolizmga chalingan bemorlar sonining ko'payishida barqaror tendensiya kuzatilgan edi. Misol uchun iqtisodiyot rivojlangan 15 ta mamlakat o'rtacha yillik alkogolizm tarqalganligi ko'rsatgichi 1900-1929-yillarda 1000 aholi uchun 0,3 1956-1975-yillarda 12,3 kishini tashkil etgan.l930-yildan 1965-yilgacha alkogolizmga chalingan bemorlar soni 50 barobar oshdi.1980- yillardan beri alkogolizmning yirik epidimidogik tadqiqotlari o'tkazilmoqda ular alkogolizm va ichkilikbozlikning tarqaganligi turli mamlakatlar o'rtasida juda farq qilishi ko'rsatilmoqda.

Shunday qilib rivojlangan mamlakatlarda alkogolizm epidimidologiyasi dastlabki tadqiqotlari ushbu kasallik eng ko'p. Fransiyada tarqalganligi keyingi o'rinlarda Amerika , Qo'shma Shtatlari, Shvetsiya va Shvetsariya. Odam organizmga chekishdan ko'proq ta'sir qiluvchi odat alkogol ichimliklarini (aroq,vino,pivo va hakozolar) iste'mol qilishdir.Ular faqat odam salomatligiga salbiy ta'sir etmasdan,u ijtimoiy mohiyatni ham o'zgartiradi shaxsning degradatsiyasi ro'y beradi, ularning jamiyatdagi o'rni yo'qoladi. Spirtli ihimliklar ichish salbiy oqibatlarga olib keladi, ya'ni inson salomatligining buzilishi aqliy hamda jismoniy ish qobiliyatining susayishi har xil kasalliklarga chalinishi inson umrining qisqarishiga sabab bo'ladi. Alkogol ya'ni "spirt "(etil va vino spirtli) oziq ovqat mahsulotlarini bijg'itish natijasida olinadi. "Bijg'itish" yo'li bilan olingan lekin tozalangan spirt tarkibida har xil zaharli moddalar ko'p bo'ladi.

Ular oldin redifikatsiyasi qilinadi,ya'ni tozalab keyin spirtli ichimliklar tayyorlanadi. "Etil spirit"-narkotik moddalar tarkibiga kiradi.

Turli odamlarning spirtga nisbatan bo'ladigan reaksida individual farqlar bor bo'ladi. Akogol nerv tomirida o'tkazuvchanlikni spirt 89 foiz oshqozon shilliq qavati orqali qonga so'riladi, qolgan qismi esa ichaklar yordamida so'riladi.Spirt iste'mol qilingan keyin 1-1,5 soat o'tib qonda spirtni maksimal miqdorini aniqlash mumkin. Alkogol eng avvalo inson organizmining markaziy asab tizimiga o'ta salbiy ko'rsatadi.Qonda alkogol konsentratsiyasining 0,1 foizgacha (200-300 g aroq ichilganda) oshib krtishi miyaning nozik tuzilmalarining funksional holati izdan chiqib odam harakatlarida keraksiz tebranishlar paydo bo'ladi, nutqi buziladi hissiyotlar o'zgaradi.Xayoliy erkinlikning hissi paydo bo'lganligi tufayli ular o'zini imkoniyatlarini ortiq baholab o'z-o'zini saqlash insktinkti yo'qoladi. Haddan tashqari ko'p iste'mol qilingan spirtli ichimliklar natijasida reflekslar susayib harakat koordinatsiyasi buziladi,gapirish markazi tormozlanadi,muskullar bo'shashadi. Buning natijasida chuqur narkotik uyqu paydo bo'ladi. Spirtli ichimliklar iste'mol qilish oqibatida 80-90 foiz jinoyatlar qilinadi.Travmalar (shikastlar) olinadi Eng og'ir kasallik bo'lgan, jigar serozi ham ichuvchilar orasida ko'p uchrab bu hastalik yoshlar orasida o'lim bilan tugamoqda.

Alkagol jinsiy a'zolarilar ham o'tkazadi 41 foiz spirtli ichimliklarni iste'mol qiluvchi insonlar orasida jinsiy moyillik keskin susayishi kuzaatilgan yurak qon tomir kasalliklari va saratondan keyin o'lim 3 o'rinda spirtli ichimliklari orasida uchraydi. Sportchilar orasida spirtli ichimliklar iste'mol qilish ularni fiziologik xolatini 20-30 foizga susaytiradi. Tekshirish natijalariga ko'ra harakat reaksiyalari 12-16 foizga aniqlik reaksiyalari 17-21 foiz muskullar aniqligi 14-19 foizga kamayadi.