Сурхондарё вилоятининг туристик йўналишига киритилган тарихий-меъморий

АБУ ИСО ИМОМ ТЕРМИЗИЙ тўлиқ исми Абу Исо Муҳаммад ибн Исо ибн Савра ибн Мусо ибн Заҳҳок Сулламий Буғий Термизийдир. У 824-892 йилларда яшаган бўлиб, Буғ қишлоғида (ҳозирги Шеробод тумани) дафн этилган. Имом Термизий ёшликдан ўта зийраклиги, хотирасининг кучлилиги, ноёб қобилияти билан ўз тенгқурларидан ажралиб турган. Диний ва дунёвий фанларни, айниқса, ҳадис илмини алоҳида қизиқиш билан ўрганган, бу борадаги билимларини янада ошириш учун кўпгина Шарқ мамлакатларига борган. Узоқ йиллар Ироқ, Исфахон, Хуросон, Макка ва Мадинада яшаган. Узоқ давом этган сафарлари чоғида қироат илми, баён, фиқҳ, тарих, айниқса, ўзи ёшликдан қизиққан ҳадис илми бўйича ўша даврнинг йирик олимларидан таълим олади. Машҳур муҳаддислардан Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Абу Довуд ва бошқа олимлар унинг устозлари эди.
Имом Термизий Имом Бухорий билан учрашганида (бу учрашув Нишопурда бўлган ва икки аллома 5 йил биргаликда яшашган) ҳадиснинг матнини эмас, унинг ҳикмати ва фалсафасини тушуниб етганини эътироф этади. Ўз навбатида Имом Бухорий ўз шогирдини мақтаб, камтаринлик билан: “Сен мендан баҳра топганингдан кўра мен сендан кўпроқ баҳра топдим”, деган. Бу Термизийга берилган жуда катта баҳо эди.
868 йилда хориж сафаридан ўз юртига қайтган Термизий илмий-ижодий иш, шогирдлар тайёрлаш билан машғул бўлди ва йирик муҳаддис олим, имом сифатида шуҳрат қозонди
Имом Термизий асарларининг аксарияти бизгача етиб келган. “Ал – Жомиъ ас-саҳаҳ” (Ишонарли тўплам), “аш-Шамоил ан-Набавия” (Пайғамбар алайҳиссаломнинг шакл ва сифатлари), “ал-Илал фил-Ҳадис” (Ҳадислардаги иллатлар), “Рисола фил-хилоф вал-жадал” (Ҳадислардаги ихтилоф ва баҳслар ҳақида рисола), “ат-Тарих” (Тарих), “Китоб уз-зуҳд” (Зоҳидлик китоби), “Китоб ул-асмо вал-куно” (Исмлар ва кунялар китоби) ва бошқалар. Термизий асарларининг энг машҳури, шубҳасиз, “ал Жомиъ ас-саҳиҳ ” бўлиб, 6 та ишончли ҳадислар тўпламидан биридир. Яна бири “аш-Шамоил ан-набавия” Мухаммад (с.а.в.) нинг ҳаёти, у зотнинг суврат ва сийрати, ажойиб фазилатлари, одатларига оид 408 ҳадиси шарифни ўз ичига қамраган манбадир.
Имом Термизий мақбараси Сурхондарё вилояти Шеробод туманида жойлашган бўлиб, 11-12-асрларга оид меъморий ёдгорлик ҳисобланади. Ёдголик бир-биридан равоқлар орқали ўтувчи 4 хонадан иборат яхлит бино кўринишида, хоналар тарҳи 4,3 х 4,5 метр. Гўрхонадан тор узун йўлка орқали хонақоҳга ўтилади. Хонақоҳ гумбаз томли ва меҳробли.
1990 йили Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллиги муносабати билан ёдгорлик мажмуаси қайтадан таъмирланиб, зиёратгоҳга айлантирилди. 1996 йилда Амир Темур таваллудининг 660 йиллиги муносабати билан мақбарада таъмирлаш ишлари олиб борилди. 2000-2001 йилларда мажмуа эпиграфик материалларининг барчаси қайтадан таъмирланди. Барча битиклар хивалик уста Соҳибназар Шомуродов томонидан амалга оширилган. 2001 йилда навоийлик уста Ҳамдам Аҳрорхўжа ясаган мармар сағана ўрнатилди. Сағана шакли ва декорацияси кейинги темурийлар ва шайбонийлар даврларига ўхшаш сағаналарига тақлидан ясалган.
Юртбошимиз Ш.М.Мирзиёевнинг ташаббуслари билан 2016-2017 йилларда Абу Исо ат-Термизий мажмуасида улкан таъмирлаш ва ободонлаштириш ишлари амалга оширилди. Жумладан, 450 ўринли масчит, эркаклар ва аёллар таҳоратхонаси, ошхона, бешта шарқона айвончалар ва учта шарқона дарвозалар қурилди. Имом Термизий мақбараси қайта таъмирланиб, унинг ёнига қўшимча зиёратгоҳ бунёд этилди. 1120 квадрат метр жойга анвойи гуллар, 5890 квадрат метрга газон экилди.
Ёдгорлик ҳақида илк бор Д. Н. Логофет йўл очеркларида тилга олган. 1945 й. В. Л. Воронина меъморий ўлчамларини бажарган.

Саъид Ваққос мақбараси

Шеробод тумани