Sunʼiy tillar

---

Sunʼiy tillar

Sunʼiy tillar — muayyan maqsadni koʻzlab yaratiladigan va tabiiy tillarning oʻrinbosari sifatida

qoʻllanadigan tillar. Sunʼiy tillar maxsuslashuvi moʻljaliga qarab, shuningdek, tabiiy tillar bilan

oʻxshashlik darajasiga koʻra farqlanadi: xalqaro yordamchi tillar, matematik yordamchi tillar,

informatsion tillar. Xalqaro yordamchi tillar tabiiy tillar bilan yuqori darajada oʻxshash boʻlgan,

umumisteʼmolga moʻljallangan, maxsuslashmagan tillardir.

Xalqaro muomala vositasi sifatida Sunʼiy tillar yaratish gʻoyasi fransuz olimi R. Dekart va

nemis olimi G. Leybnitsga tegishlidir. Bular tushunchalarning mantiqiy tasnifiga tayanuvchi

ratsional til loyihalari boʻlgan. 17—20-asrlarda bunday tillarning 1000 ga yaqin loyihasi

yaratilgan boʻlsada, ularning ayrimlarigina (

volapyuk

, 

esperanto

, 

ido

, 

interlingva

) amalda

qoʻllangan. Sunʼiy tillar aprior (tabiiy tillarga bogʻliq boʻlmagan), aposterior (tabiiy tillarning

matyorialini oʻzlashtirgan) va aprioraposterior (aralash) tillarga boʻlinadi. Xalqaro muomalaga

kirgan dastlabki Sunʼiy tillar volapyuk (ing . world va speak soʻzlarining fonetik oʻzgarishidan:

volapiik — "jahon tili") aralash Sunʼiy tillar boʻlib, 1879 yilda Germaniyada I.M. Shleyer

tomonidan yaratilgan. Aposterior Sunʼiy tillar dan esperanto 1887 yilda Polshada varshavalik

vrach L.L. Zamengof tomonidan yaratilgan. Ido, interlingva, oksidental ham aposterior Sunʼiy

tillar larga mansubdir, yaʼni ularning yaratilishida baynalmilal leksikadan unumli foydalanilgan.

Matematik yordamchi tillar, boshqacha aytganda, turli moʻljaldagi maxsus St., asosan, mat.

mantiq, lingvistika, kimyo, fizika va boshqa fanlarning ramziy (ramzlarga asoslangan) tillaridir.

Bunday tillarning yaratilishi ham oʻz tarixiy bosqichlariga ega: matematik ifodalardagi harfiy

ramzlar Yevropada 16-asrdan qoʻllangan; matematik mantiq tili 19—20-asrlarda,

tilshunoslikning ramziy til unsurlari oʻtgan asrning 20— 40-yillarida paydo boʻlgan.

Informatsion tillar

, yaʼni insonmashina muomalasiga asoslangan tillar oʻtgan asrning 40-

yillarida, EHMning paydo boʻlishi bilan bir davrda shakllana va rivojlana boshlagan (qarang

Informatsion tillar

).

---

Baʼzan "Sunʼiy tillar" termini shakllanishi va rivojlanishiga insonning ongli taʼsiri yuqori

darajada boʻlgan tabiiy tillarning kichik tizimlariga nisbatan ham qoʻllanadi. Mac, laxja va

shevalarga nisbatan adabiy tillar, umumxalq tiliga nisbatan xunarmandlar va maxsus guruhlar

tillari Sunʼiy tillar hisoblanadi.

Sunʼiy tillar ni har ikki maʼnoda oʻrganish tilning sistemaviylik, kommunikativlik, yaroqlilik,

barqarorlik va oʻzgaruvchanlik kabi xususiyatlari haqidagi, shuningdek, insonning tilga ongli

taʼsiri chegaralari haqidagi nazariy tasavvurlarni kengaytiradi. Abduvahob Madvaliyev.

Volapyuk

 (1879)

Esperanto

 (1887)

Ido

 (1907)

Oksidental

 (1922)

Novial

 (1928)

Interlingva

 (1950)

Klingon tili

 (1984)

Lojban

 (1987)

Tokipona

 (2001)

Slavyanlararo tili

 (2006)

Turon tili

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada 

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola 

chaladir

. Siz uni 

boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sun%C

A%BCiy_tillar&action=edit)

 

Vikipediyaga

 yordam berishingiz mumkin. 

Bu andozani 

aniqrogʻiga

 almashtirish kerak.

Taniqli misollar

---

  Soʻnggi tahrir 2 yillar avval Тілдер әлемі tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Sunʼiy_tillar&oldid=206634

1

" dan olindi