Сунъий интеллект

Bilimni egallash bosqichlari 
Ekspertdan bilimni olish va uni qulay shakldagi tuzilmaga keltirish ET qurishdagi 
eng muhim masalalardan biridir. Bugungi kunda bu masalani hal etishda mukammal 
avtomatlashgan vosita mavjud emas.
Bilimlar muhandisi oylab uni davom etadigan tizimli intervyular jarayonida 
ekspertdan oladi. Intervyu – shunchaki suhbat emas, ekspert ayni sohadagi 
muammoni qanday hal etishini kuzatish hamdir. Unga “eshitga fikrlar protokoli” 
yordam beradi. Jadvalda ekspertan bilimlarni olish metodlari berilgan.
Tajribali bilimlar muhandisi o`z gipotezalarini ekspert fikrlari asosida rivojlantiradi 
va ularni aniqligi hamda to`g`riligini tekshiradi. Bunda bilimlarni ekspertdan 
olishning bir necha bosqichlari mavjud: 
1. Ish joyida kuzatish: ekspert o`z ish joyida masalani hal etadi, bilimlar muhandisi 
esa uni kuzatadi, passiv holatda. Bu unga muaamoning real qiyinchiligni taqdim 
etadi, keying muloqot imkoniyatlarini aniqlab beradi. Bu metod yetarlicha vaqt sarfi 
yoki kasbiy etikaga ega bo`lish kerakligi tufayli ko`p hollarda rad etiladi. 
8 Jadval. 
Uslub 
Tafsif 
-Ish joyida kuzatish 
-Masalani 
muhokama qilish 
Masalani tafsiflash 
Masala tahlili 
Tizimni
sozlash 
Tizimni baholash 
Tizimni tekshirish 
- Masalani yechish bosqichlarini bayonlashtirish 
-Masalahi hal etishda kerak bo`ladigan malumotlar, 
bilimlar turini va protseduralarni aniqlash 
Har bir javob kategoriyasi uchun prototip masalani 
ekspert tomonidan yozish 
- Fikrlar logikasiga tasir etish maqsadida ekspertga 
qator real masalalar berish 
- Intervyu jarayonida aniqlanga qoidalar yordamida 
yechish mumkin bo`lgan bir nechta masalalarni 
ekspertdan olish 
- ETni boshqarish strukturasi, qoidasini va 
ishlashini tekshirishni ekspertdan so`rash 
ET va ekspert tomonidan hal etilgan namunalarni 

---

56 
boshqa ekspertlar baholashi uchun berish 

---

57