Сунъий интеллект

Bilimlarni ajratib olish metodlarni tasniflash 
Ekspert 
Muhandis 
Masala 
malumotlari 
Savollar 
Bilim 
Hal etish 
usullari 
Formallashgan bilimlar 
tuzilmasi 
Bilimlar 
bazasi 

---

54 
40 rasm.Metodlarni tasniflanishi 
40 rasmda ko`rinib turibdiki, tasniflashda asosiy printsp bilim manbaasiga bog`liq. 
Kommunikativ uslub bilimlarning jonli manbaasi ekspert bilan, tekstologik uslublar 
esa xujjat, hisobot, darsliklarm maxsus adabiyotlar kabi bilimlar manbaasiga bog`liq.
Yuqori bosqichda bu guruhlarga tasniflanishi ularning qarama-qarshiligi hisobga 
olinmgan, odatda muhandis bu uslublarning kombinatsiyasidan foydalanadi, masala, 
avval adabiyotlarni o`rganadi, keyin ekspert bilan munozaralashadi yoki teskari.
O`z navbatida, kommunikativ metodlarni ikkiga bo`lish mumkin: faol va nofaol. 
Nofaol metod orqali bilimlarni ajratib olishda asosiy rolni ekspert bajaradi, bilimlar 
bo`yicha muhandis esa ekspertning real ish jarayonida tadbiq etgan qoida va 
uslublarini qayd etib boradi yoki ekspert tomonidan kerakli deb baholanganlarnigini 
yozib oladi.
Faol metodlarda esa aksincha, tashabbus bilimlar bo`yicha muhandisda bo`ladi, u 
ekspert bilan o`yin, dialog, intervyu kabi turli usullar yordamida muloqotda bo`ladi. 
Nofaol metod bir qarashda oddiy tuyular, lekin o`z navbatida bunday metod bilimlar 
bo`yicha muhadisdan ziyraklik, ekspertning bilimlar oqimini aniq tahlil qila olish, 
bilimlarning kerakli qismlarini aniqlab olish kabi ko`nikmalarni talab qiladi.
Teskari aloqaning yo`qligi (bilimlar muhandisi nofaolligi) bu metodlarni samarasini 
kamaytiradi. Aktiv metodlarni ekspertlar soniga bog`liq ravishda ikki guruhga bo`lish 
mumkin. Agar ularni soni bittadan ortiq bo`lsa, har bir ekspertga individual 
yondoshgan holda guruhli munozara metodlari qo`llaniladi. Bu kabi guruhli metodlar 
munozara ishtirokchilari faolligini oshiradi va ular bilimlarining ochilmagan 
qirralarini kashf etishga yordam beradi. O`z navbatida hozirgi kunda individual 
metodlar yetakchi bo`lib qolmoqda.
Bilimlarni ajratib olish 
Tekstologik metodlar 
Kommunikativ metodlar 
“Aqliy xujum” 
Dumaloq stol 
Rolli o`yinlar 
Anketa 
Intervyu 
Ekspert 
o`yinlar 
Nofaol 
Faol 
Individual 
Guruhli 
Adabiyotlarni 
tahlil etish 
Darsliklarni 
tahlil etish 
Xujjatlarni 
tahlil etish 
Kuzatish 
“Eshittirib 
o’yla” qoidasi 
Maruza 

---

55 
O`yinli metodlar hozirda sotsiologiya, iqtisodiyot, menejment, pedagogika sohalarida 
o`qituvchilarni, rahbarlarni va boshqa hodimlarni tayyorlashda keng qo`llanilmoqda. 
O`yin – inson o`zini odatiy ish jarayonidan ko`ra anchagina erkin his qiladigan 
faoliyatning va ijodning asosiy shaklidir.