Sultonmurod Olim, Sunnat Ahmedov, Rahmon Qo‘chqorov

badiiy voqea-hodisaga, abadiyat
masalasiga
aylantirildi, degan m uam m odir. Bu borada adabiyot 
tarixi juda ko ‘p ijobiy va undan-da k o ‘proq afsuslanarli tajribaga 
egadir.
U zoqqa bormay, yetmish yillik tarixni o ‘z ichiga olgan sho‘ro 
davri o ‘zbek adabiyotiga nazar tashlash kifoya. Bu davrda milliy 
adabiyotimizning oltin xazinasidan munosib o ‘rin olgan o ‘nlab 
badiiy durdonalar yaratilishi bilan birga, o ‘z davri siyosati singari 
vaqt sinoviga dosh berolm agan minglab zaif asarlar ham yozilgan 
edi. (E ’tibor bering: biz bu o ‘rinda «yaratilgan edi» degan iborani 
ishlatishga istihola qilyapmiz.)
D em ak, yana o ‘sha qoida: ijodkor zam onaning o ‘tkinchi 
epkinlariga berilmay, hayotda yuz berayotgan voqealam ing tub 
zamiriga nazar tashlashi, m ana shu chuqurlikda yotgan asl sabab- 
mohiyatni ko ‘rishi va uni m ukam m al obrazlar ham da vositalar 
orqali badiiy hodisaga aylantira bilishi lozim. Zero, adabiyot- 
shunoslik fanida «abadiy muammolar» degan tushuncha mavjud. 
Bu shunday m u am m olarki, zam o n lar o ‘tish i, b ir-ik k i davr 
kishilarining sa’y-harakatlari bilan ular yechilib, yo‘q b o ‘lib ket- 
maydi. To odam zod bor ekan, bu m uam m olar unga doimiy va 
ajralmas ham roh b o ‘lib qolaveradi. Odam zodni qiziqtiraveradi, 
o ‘ylantiraveradi, qiynayveradi.
M uhabbat va nafrat, adolat va adolatsizlik, imonlilik va nafsga 
qullik, haqiqat va yolg‘on, m ardlik va qo ‘rqoqlik, sadoqat va 
sotqinlik, vatanparvarlik tuyg‘ularini o ‘z ichiga qamragan abadiy 
m uam m olam i yoritgan asarlargina umrboqiylik kasb etadi. Xuddi 
shu tufayli ham Toliir tilga olinganda Qorabotir («Toliir va Zuhra» 
dostoni), Farhod eslanganda Xusrav («Farhod va Shirin» dostoni), 
K um ush yodlanganda Zaynab ( « 0 ‘tkan kunlar» rom ani), Y o‘lchi 
to ‘g‘risida gap ketganda M irzakarimboy («Qutlug‘ qon» romani) 
esga k e la d i, k ish in i o ‘y la n tira d i. Bu a sa rla r va u la rn in g

---

qahram onlari yuqorida sanalgan o ‘lmas insoniy tuyg‘ularni o‘zida 
kuchli aks ettirgani bilan ham abadiyatga daxldor.
Badiiy m ukam m al asarlarning yana bir m uhim xislati shundan 
iboratki, ularda m uayyan m illatning tili b u tu n jozibasi bilan 
nam oyon b o ‘ladi. Bu asarlar adabiy til norm alarini m ustahkam - 
labgina qolmay, balki uning boyishi, yana-da sayqallanishi, ta ’sir 
doirasining kengayishiga ham sezilarli turtki beradi.
Navoiy o ‘z asarlari bilan turkiy til qaddini qanchalar yuksakka 
ko ‘targanidan xabardorsiz. Xuddi shu singari bizning ona tilimiz 
«K untug‘mish» dostonida o ‘nlab, Lutfiy tuyuqlarida yuzlab, 
Nodira g‘azallarida yana minglab yangi qirralarini ko‘z-ko‘z qiladi. 
G ‘afur G ‘ulom she’rlari va nasriy asarlari o ‘zbek tilining naqadar 
boyligini yana bir bor isbotlasa, M uham m ad Yusuf she’rlaridagi 
xalqona ohang bu she’riaming millionlab muxlislar qalbida qo‘sliiq 
b o ‘lib yangrab qolishiga sabab b o ‘ladi...
D em ak, bugundan boshlab yana adabiyot atalm ish ulkan 
xazinalar b o g ‘iga kirib boram iz. U ning d u r-u gavharlaridan 
ko ‘zimiz yashnab, yam-yasliil yaproqlaridan, xandon ochilgan 
gul-u chechaklaridan ko‘nglimiz yayraydi. Eng muliimi, ruhiya- 
tim iz kundalik hayotning nisbatan rangsiz tuyuladigan olam idan 
bir m uddat uzilib, xuddi shu hayotning badiiy b o ‘rttirilgan, ranglari 
tiniqlashtirilgan manzaralariga oshno tutinadi. Bu m o ‘jizalarga 
to ‘la bog‘dan nim alar olib chiqish, qanday xazinalam ing egasiga 
aylanish endi faqat o ‘zingizga, nafis adabiyotga b o ‘lgan e’tibo- 
ringizga bog‘liq, aziz o ‘quvchi!

---