Sug’orishning zamonaviy usullari reja sug’orish

Sug’orishning asosiy turlari va ularning qo’llanish shartlari. Sug’orish usullari va ularga qo’yiladigan talablar Sug’orish turi va unga mos bo’lgan sug’orish usulini tanlash shartlari Yer ustidan sug’orish usuli va uning turlari Yoki nlarni egatlab sug’orish

Sug’orishning zamonaviy usullari
REJA
Sug’orish
Sug’orish - suv manbaidan keluvchi suv bilan tuproq’ni sun'iy ravishda namlashdan iboratdir. Sug’oriladigan maydonda bog’lanaetgan suvni taqsimlash usullariga sug’orish usullari deyiladi. Sug’orish usullariga quyidagi talablar quyiladi: - sug’orish suvini tuproq’ unumdorlik elementi - tuproq’namligiga aylantirishni ta'minlash; - tuproq’ni qumoq (kuzilama) strukturasini saqlash ; suvni tashlamay va chuqur gorizontallarga shimilib ketishiga yo’l qo’ymay undan mumkin qadar ko’proqfoydalanishni ta'minlash ; yoki nni parvarishlash va uni yig’ishtirib olishda mexanizmlar ish unumdorligini oshirish .
Beshta asosiy sug’orish usuli: :
Yer ustidan sug’orishda suv sug’oriladigan maydon yuziga oqib tarqaladi va og’irlik kuchi ta'siri hamda kapilyarlar orqali tuproq’qa singiydi . Bu usulni qo’llash uchun sug’oriladigan dala yuzini tyoki slash, egatlar yoki pollar olish talab etiladi. Ko’pchilik xollarda erning birmuncha nishab bo’lishi ham kifoya qiladi. YEmg’irlatib sug’orishda suv maxsus emg’irlatuvchi qurilmalar vositasida dalaga emg’ir qilib sochiladi. Tuproq’ ichidan sug’orishda erning xaydaladigan qatlami ostiga quvurlar vositasida suv beriladi. Bostirib, taxtalar olib va egatlar bo’yicha sug’orish , er ustidan sug’orish usullariga kiradi. Bostirib sug’orishda cheklar suvlar to’lg’iziladi. Bu usul tuproq’ning g’oyatda zichlashib yuboradi. U odatda cheklarni xozirlashga , erni yaxshilab tyoki slashga va birqancha xollarda zovur tarmoqlarini qurishga katta dastlabki xarajatlar talab qiladi.
Beshta asosiy sug’orish usuli: :
Taxtalar olib sug’orishda suv dala betida qatlam bo’lib oqadi. Suvni o’rtaga singdiradigan tuproq’da , qatqaloqhosil qilishga unda moyil bo’lmagan tuproq’da hamda joyning nishabligi 0,01-0,1 gacha boradigan erlarda taxtalar olib sug’orish mumkin. Odatda sug’oriladigan polosa eni seyalkaning qamrash eniga baravar keladi. U relef sharoitlariga ko’ra o’zgarishi mumkin. Ba'zan sho’rlangan tuproq’larda , piez etishtirishda taxtalar olib sug’orish ishlatiladi. Egatlar buylab sug’orish sabzavot yoki nlari va kartoshkani er ustidan sug’orishning asosiy usulidir. Sabzavotchiliqda qo’llanuvchi keng qatorlar eqish va ko’chat o’tqazishda egatlar yoki ndan ortiqcha foydali maydonni olmaydi. Egat buylab sug’orish ikki xil : etagi berk egaklar va ochiqegatlar buylab amalga oshiriladi.
Sug’orish sifati va qo’yiladigan suv sarfi sug’orilayotgan egatning chuqurligi, kesimi va uzunligi hamda quyilaetgan suv oqimining miqdoriga ko’p jixatdan bog’liq bo’ladi . Etagi berk egatga suvni jildiratib berib egat to’ldiriladi yoki egatga takror suv beriladi. Oqava egat buylab sug’orishda quyilaetgan suvning miqdori 0,2 dan 1 l/s gacha o’zgarib turadi hamda uchastka tuprog’I va relefining suv singdirish qobiliyatiga bog’liq bo’ladi . Yer sirtidan sug’orishni mexanizasiyalash va avtomatlashtirish uchun sug’orish agregatlaridan foydalaniladi. Ular kanallar yoki suv manbalaridagi suv sathidan yuqorida joylashgan erlarni, shunigdek nishabligi kichik maydonlarni sug’orishga imkon beradi. Sug’orish agregatlari yoki n sug’orishda mehnat unumdorligini ancha oshiradi, egatlarga suvni tyoki s taraydi.
Tuproq’ostidan va tomchilatib sug’orish.
Sug’orish quvurlari ham kalta-kalta ( uzunligi 30-40 sm , diametrii 5-6 sm ) sopol quvurlardan tuziladi va qator oraliklarini 1,75-2,0 m dan qilib, 40-50 sm chuqurlikda etkiziladi. Sug’orish quvurlari bosh quvurga ulanadi. Quvurlarning bir-birlariga ulangan joylari sement qorishmasi bilan suvab quyiladi . Quvurlar govak bulmasa , quvurlarning tutashgan joylarida suv o’tadigan tirqishlar koldiriladi 
Sug’orish quvurlari 0,0025-0,0040 nishablikda etkiziladi. Quvurdagi suv bosimini rostlash maqsadida quvur boshida va uning uzunligi buylab xar 30- 120 m da ventillar (jumraklar) o’rnatiladi.

Bosimsiz (okma) tizim .
Bu tizimda suv katta quvurlardan namiqtirish (sug’orish) govak quvurlarga uz-uzidan oqib kiradi. Namiqtirish quvurlarning etak uchlari doimo ochiqturadi. Bu quvurlarda quyilgan suvning miqdori tuproq’ning tula sura olishi mumkin bo’lgan miqdorda teng bo’ladi . Quvur buylab uz-uzidan okaetgan suv borgan sari tuproq’qa shiimilib kamaveradi Katta quvurlar bir-biridan 200-400 m masofada etkiziladi . Katta quvurga ulanadigan sug’orish quvurlari o’zaro parallel holda, bir-biridan 1 : 2 m masofada etkiziladi. Ularning uzunliklari 100- 200 m (chunki katta quvurlar ikki tomonga suv beradigan bo’lsa) bo’ladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.Mirzaev A. «Sug’orish va zax q’ochirish melioratsiyasi». Toshkent, «O’kituvchi»., 1974. 2.Nerozin A.B. «Q’ishloq’xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «O’kituvchi »., 1966 . 3.Melioratsiya i vodnoe xozaystvo. Spravochnik, 1-6 tom. M.Agropromizdat, 1990. 4.Markov YE.S. «Selskoxozyastvenne gidrotexnicheskie meliorasii», M., «Kolos»., 1981. 5.Raximbaev F.M. «Praktiqum po selskoxozyastvennm gidrotexnicheskim melioratsiyam»., Tashkent., «Mehnat»., 1988.