Sud hujjatlari

2.§ Fuqarolik ishlari bo‘yicha protsessual hujjatlarning turlari.
Jamiyat hayotining taraqqiyoti va kishilik jamiyatidagi ijtimoiy
munosabatlarning takomillashuvi hamda mulkchilik shakllarining
o‘zgarishi natijasida fuqarolik ishlari bo‘yicha sud amaliyoti qator sud hujjatlari namunalarini vujudga keltirdi. Fuqarolik ishlari bo‘yicha protsessual hujjatlar fuqarolik sud ishlarini yuritish turlari, fuqarolik protsessi bosqichlari, protsessual hujjatlarning tuzilishi, mazmuni, ushbu hujjatlarni tuzish yoki qabul qilish vakolatiga ega subyektlar doirasiga ko‘ra turlarga bo‘linadi. Masalan, fuqarolik sud ishlarini yuritish turlariga qarab, da’vo tartibida ko‘riladigan ishlar (oila, uy-joy, mehnat munosabatlari, yetkazilgan zararni undirish, merosga oid ishlar va b.); organlar va mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari)ga oid huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlar, buyruq tartibida ish yuritish, alohida tartibda yuritiladigan ishlar bo‘yicha rasmiylashtiriladigan protsessual hujjatlarni misol sifatida keltirish mumkin. Protsessual hujjatlarni tuzish yoki qabul qilish vakolatiga ega subyektlar doirasiga ko‘ra, ular quyidagi turlarga bo‘linadi: 1. Ishda ishtirok etuvchi shaxslar va odil sudlovni amalga oshirishga ko‘maklashuvchi shaxslar tomonidan tuziladigan va taqdim etiladigan hujjatlar. Ishda ishtirok etuvchilar (FPKning 33-moddasiga asosan, taraflar, uchinchi shaxslar, ularning vakillari, protsessda boshqa shaxslarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilishda ishtirok etadigan prokuror, davlat boshqaruvi organlari,
tashkilotlar va ayrim fuqarolar) va odil sudlovni amalga oshirishga
ko‘maklashuvchi shaxslar (FPKning 35-moddasiga asosan, guvohlar, ekspertlar, mutaxassislar, tarjimonlar, yozma va ashyoviy dalillarni saqlovchilar, xolislar va ijro ishlarini yuritishda mol-mulkni saqlovchilar) tomonidan rasmiylashtiriladigan protsessual hujjatlarga FPKning quyidagi moddalarini misol tariqasida keltirish mumkin: ariza, da’vo arizasi (FPKning 149-moddasi), qarshi da’vo arizasi (FPKning 246-moddasi), prokuror arizasi (FPKning 5, 46-moddasi), prokuror fikri (FPKning 199-moddasi), davlat boshqaruvi organlari, tashkilotlar va ayrim fuqarolarning arizasi (FPKning 48-moddasi).