Struktur tilshunoslik Metodlari

Struktur tilshunoslik Metodlari

Strukturaviy tilshunoslik

Tilshunoslik yo’nalishlaridan biri, tilga nisbatan ilmiy qarashlar va uni tadqiq etish usullari majmui.

Tilni aniq, ajralib turadigan struktur (tarkibiy) elementlar (lisoniy birliklar, ularning turkumlari va boshqalar) ga ega bo’lgan belgilar tizimi tarzida tushunish va tilni qat’iy (aniq fanlarga o’xshatib) formal tavsiflashga intilish mazkur qarashlar va usullar asosini tashkil etadi.

Distributsiya –inglizcha “qurshov” Amerikalik tilshunoslar tomonidan tomonidan joriy etilgan.

Distributiv tahlil metodi

Blumfild tomonidan asos solingan. Bu metodning asosiy asosiy tamoyillari Z.Harrisning “struktural tishunoslik Metodlari” asarida yoritilgan.

Disrtibutiv tahlilning asosiy vositasi til birliklarining , xususan, fonema va morfemalarning real qo’llanilish qurshovini o’rganadi.

Distributsiyaning 3 ta turi bor:

• Qo’shimcha distributsiya
• Kontrast distributsiya
• Erkin almashinuv distributsiyasi

Qo’shimcha Distributsiya

Tilning ikki birligi bir xil qurshovda kela olmasligini tushunamiz.

-ed morfemasi misolida

Jarangsiz undoshlardan so’ng [t] deb o’qiladi. worked, passed

[t] va [d] fonemalaridan so’ng [-id] tarzida o’qiladi.

Wanted, balded

Boshqa qurshovlarda [d] tarzida o’qiladi. studied

Kontrast distributsiya

Ikki yoki undan ortiq til birligining bir xil qurshovda qo’llanilib, turlicha ma’no ifodalashi kontrast distributsiya deyiladi.

M-n: maktabga, maktabda, maktabdan

Erkin almashinuv distributsiyasi

Til birliklari ma’noga ta’sir etmay qo’llanilishi qurshoviga ko’ra mushtarak bo’lishi mumkin.

Tilning ikki yoki undan ortiq birligi bir xil qurshovda kelib,ma’no o’zgarishi sodir etmasa, bunday distributsiya erkin almashinuv distributsiyasi deyiladi.

John’s book-the book of John

Prof. F.M.Berezin amerikalik strukturalistlarning distributiv metodi biror salmoqli natijaga erisha olmagani va bunda ma’no tushunchasiga e’tibor berilmaganligini ta’kidlaydi.

Prof. F.M.Berezin amerikalik strukturalistlarning distributiv metodi biror salmoqli natijaga erisha olmagani va bunda ma’no tushunchasiga e’tibor berilmaganligini ta’kidlaydi.

Rus tilshunosi L.N.Zasorina “Distributiv tahlil tamoyillari katta ahamiyatga egadir. Birinchi galda nutq; birliklarni qiyoslab o’rganishda buni bemalol kuzata olamiz.

Rus tilshunosi L.N.Zasorina “Distributiv tahlil tamoyillari katta ahamiyatga egadir. Birinchi galda nutq; birliklarni qiyoslab o’rganishda buni bemalol kuzata olamiz.

Bevosita ishtirokchilar metodi

Tayanch nuqta-konstruksiya

Konstruksiya atamasi ostida ma’noli qismlarning ketma-ket munosabatidan tashkil topgan butunlik tushuniladi.

Diskriptiv lingvistika vakillari jumlani eng kichik ma’noli qismlarga ajratishda, ya’ni segmentlarga bo’lishda bevosita ishtirokchilar (BI) tahliliga ham tayanadilar.

Jumla-konstruksiya.

Ishtirok etgan barcha ma’noli so’zlar-ishtirokchilar.

Bevosita aloqaga kirishgan so’zlar –bevosita ishtirokchilar.