Strategik menejment

5.5.Boshlovchilikning ustunliklari va kamchiliklari.
Vaqt omili strategiyani tanlashda xal kiluvchi rol uynaydi:Ustunlikka erishish 
uchun «kaldirgoch» firmaning «kaltis vaktda strategik xarakat kerakmi yoki kerak 
emas?» degan savolga javob beradi. 
Strategik kadamlarni birinchi bulib kuygan firma shundagina yukori 
natijalarga erishishi mumkin, kachonki: 
1. 
Tashabbuskorlik firmaning obro‘ orttirishiga yordam bersa. 
2. 
Xom ashyo, yangi texnologiyalar ta‘minotchilari, sotish tarmoqlari bilan 
erta o‘rnatilgan aloqalar mutloq ustunlikni egallashga imkoniyat yaratishi mumkin. 
3. Birinchi xaridorlar takroriy xaridlarni amalga oshirib kompaniyaga kuchli 
ixlosmandlikni saklab koladilar. 
Ammo kutish xar doim xam muvaffakiyatsiz yondoshuv bulavermaydi. 
«Qaldirgoch»lar uchun kiyinchiliklar paydo buladi, qachonki: 
1.Birinchi bo‘lib yurish, yulboshchilardan keyin yurishga karaganda ancha 
kimmatga tushadi. 
2.Texnologik uzgarishlar shunchalik tez amalga oshadiki, ilk investitsiyalar 
tezda samarali bo‘lmay qoladi. 
3.Kutayotganlarga bozorga kirish osonrok, chunki xaridorlar xar doim xam 
«kaldirgoch»larga sadokatni saklab kolavermaydilar. 
4.Ilgarilab ketayotganlarning maxorat va nou-xaularidan osongina nusxa 
kuchirilishi 
mumkin 
yoki 
xatto 
orkada 
kolayotganlar 
tomonidan 
takomillashtirilishi xam mumkin. 
5.6.Sony: marketing muhitida kurash “Mukammal bo„ron” 
10 yillik kurashdan so‗ng, 2011 yilda ―Sony kompaniyasi‖ uchun qaytish yili 
bo‗ladi. Maishiy elektronika va o‗yin kulgu giganti magazin peshtaxtalaridagi 
yangi mahsulotlarning yaxshi partiyasidan biri bo‗lgan. YAna shunisi muhimki, 
―Sony‖ qaytadan magazinlardagi iTunes – global raqamli tarmoq sifatida raqamli 
oliy ligaga yo‗naltirildi. Ular ―Sony‖ ning kuchli tomonlarini: o‗zining barcha
televizor, kompyuter va telefon va planshetlari uchun kino, musiqa va 
videoo‗yinlarni birlashtirgan edi. Analitiklar $ 2 mlrd. dollar miqdordagi 
daromadni bashorat qilishdi. ―men haqiqatdan ham eslash uchun bir yilga ega 
bo‗laman deya ishonardim‖, deydi Sony kompaniyasi direktori Ser Govard 
Stringer. ―Va men buni noto‗g‗ri yo‗nalishda bajardim
8
.‖ 
Namunaviy yil evaziga 2011 yil Sony uchun ekologik tangliklar tufayli
mukammal bo‗ron bo‗ldi. Boshlanishida, 2011 yil martda sharqiy YAponiya 
kuchli zilzila va sunami natijasida xarob bo‗ldi. Ofat natijasida ―Sony‖ 10 ta 
zavodni berkitishga majbur bo‗ldi va jahon miqyosida Sony mahsulotlari oqimi va 
8
Philip Kotler., Gari Armstrong. ―Prinsiples of marketing‖2014.719p 

---

84
operatsiyalarini buzib tashladi. Aprel oyida kompaniyaning internet ko‗ngilochar 
xizmatlariga bo‗lgan xakerlik hujumi AQSH tarixidagi ikkinchi katta onlayn
sinish bo‗lib, kompaniyaning PlayStation Network larini berkitishga majbur qildi. 
Faqatgina to‗rt oydan so‗ng Londondagi isyonchilar tomonidan sodir etilgan 
yong‗inlar ―Sony‖ tovar omborini va 25 million bahosidagi kompakt disk va DVD-
disklarni, 150 ta mustaqil belgili korxona mol-mulk ro‗yxatini vayron etdi. 
SHuningdek, Tailandda suv toshqini bu erdagi zavod tarkibiy qismlarini yopib 
qo‗ydi. 
Barcha qoldiqlar tozalangach, prognozlarga ko‗ra Sony so‗nggi 16 yil ichida 
2 mlrd dollar foyda ko‗rdi va 3,1 mlrd dollar yo‗qotdi. Bu yo‗qotish 
yo‗qotishlarning 3 yillik xususiyati bo‗lib, atrof-muhit surilishi–Buyuk Retsessiya 
va 2008 yildagi jahon moliyaviy inqirozi bilan boshlangan. 2012 yil o‗rtalarida 
―Sony‖ kompaniyasi bosh diretori Kadzuo Xirai kompaniya haqida gapirib, 
―inqirozni his qilayotganligini‖ va ―hozirda loyihalashtirish milliard dollardan 
ortiqroq mablag‗ni yo‗qotishdir‖, degan.
Shubhasiz, atrof-muhit tasodiflari ―Sony‖ga og‗ir zarbalar keltirgan. Lekin 
kompaniyaga bo‗lgan barcha zarbalar aybdori nazorat qilib bo‗linmaydigan atrof-
muhit kuchlari emas. Sony kompaniyasining hozirgi qiyinchiliklari yaqinda 
bo‗lgan voqealardan avval boshlangan. Ko‗proq ayb tabiiy ofatlardan ko‗ra ―Sony‖ 
ning hozirgi zamondagi kuchli atrof-muhit kuchlari – texnika sohasidagi ulkan 
o‗zgarishlarga uzoq muddat moslasha olmasligida bo‗lgan. 
Shunisi qiziqki, Sony ning sehrli ta‘sir qilishi kompaniyani global 
elektrostansiyaga aylantirib qurilganida bo‗lgan. O‗n yil avval ham Sony xay-tek 
bo‗yicha rok-yulduz, haqiqiy sovuqqon tijoratchi bo‗lgan. U nafaqat jahonda yirik 
elektronika iste‘molchisi kompaniyasigina emas, uning tarixi Trinitron 
televizorlari, Walkman mo‗‗jaz musiqa pleerlari, Handycam videomagnitofonlari i 
PlayStation video o‗yin kabi innovatsion mahsulotlar bilan sanoatni butkul 
kengaytirdi. Sony innovatsiyalari pop-madaniyatni quvib o‗tdi, ommani hurmatini 
qozondi va kompaniya uchun mablag‗ topdi. Sony brendi innovatsiya, uslub va 
yuqori sifat uchun turadi. 
Hozirda kompaniyada 88 mlrd dollar bo‗lsa ham, u rok yulduzdan ko‗ra 
ko‗proq eskilik sifatida Apple, Samsung va Microsoft dek yuqori uchuvchilar 
soyasida qolib ketgan. Samsung dunyodagi eng yirik maishiy texnika ishlab 
chiqaruvchisi sifatida Sony ni deyarli o‗n yil oldin quvib o‗tgan. Samsung sotilishi 
o‗tgan yilda Sony ga nisbatan 50% ko‗p bo‗lgan va Samsung 14 mlrd miqdorda 
daromad olganda, Sony 3,2 mlrd mablag‗ yo‗qotgan. Xuddi shuningdek, Apple bir 
yangi mahsulot ketidan yangisini chiqarib, Sony ni yanchib tashladi. ―men yosh 
bo‗lganimda Sony mahsulotiga ega bo‗lishim kerak edi‖ deydi bir analitik, ―biroq 
yosh avlodga bugungi kunda Apple mavjud. ‖ Apple kompaniyasi aksiyalarining 

---

85
narxi ko‗tarilishi uni o‗z tarixida eng qimmat kompaniya qildi. Shu bilan birga 
Sony aksiyalari bahosi o‗zining o‗n yil oldingi 300 dollar qiymatidan so‗nggi 
vaqtda 15 dollargacha tushib qolgan.
Qanday qilib Sony shunday oson va tez tushib ketmoqda? U texnologiyadan 
ortda qoldi. Sony o‗zining ulkan imperiyasini innovatsion loyihalash hamda 
avtonom elektronika – televizor, kompakt disklar va video o‗yinlarining dizayni 
asosida yaratdi. Internetda o‗sgani kabi mobil dunyo, avtonom apparat ta‘minoti 
yangi texnologiyalar, ommaviy informatsiya vositalari bilan o‗rin almashdi. 
Bizning o‗yin kulgumiz raqamli yuklash va PCs, i Pod, smartfon, planshetlar, 
internet televizorlar orqali baham ko‗rilgach, Sony kompaniyasining moslashishi 
uchun vaqt o‗tdi. 
Takabbur Sony xuddi uning ustunligi hech qachon bahslashilmaydigandek, 
o‗zining omadli eski texnologiyasiga yopishib olgan, yangilariga almashtirmaydi. 
Masalan, 2001 yilda Apple dan ilk IPod chiqquncha, Sony musiqiy fayllarni 
yuklash va ijro ettirishga mo‗ljallangan qurilmalarni rivojlantirgan edi. Sony da
iPod qurilmani o‗z shaxsiy ovoz yozadigan kompaniyani ichiga olgan holda 
yaratish uchun barcha narsa bor edi. Biroq u bu g‗oyani avvalgi muvafaqqiyat 
qozongan CD biznesga urg‗u bergan holda chetda qoldirdi.