Strategik menejment

3.4.

 

Firmani raqobatbardoshligiga ta’sir etuvchi omillar

. 

Agar  firma  yoki kompaniya   o’z  raqiblarining  xat harakatlarini         kuzatib 

bormasa,    u      ko’zini    bog’lab  raqobatlashmoqchi    bo’lgan    hisoblanadi.      Xuddi 

---

45 

shaxmatdagadek,  raqobat  kurashida  ham  raqibining  keyingi    yurishini    oldindan  

ko’ra  bilish katta   ahamiyatga   ega.   Agar   raqibining   keyingi   qadamini   bilmasa 

kompaniya      g’alaba    qozona  olmaydi.  Bu    boradagi      raqobat        kura  quyidagi 

yo’nalishlarda olib boriladi: 

Raqiblar    strategiyasini    anio’lash.     

Buning          uchun          raqib  kompaniya    

faoliyatining   asosiy   iqtisodiy   ko’rsatkichlari, uning bozordagi    mavqei,  strategik   

maqsadlari,    raqobat    strategiyani o’rganishi zarur.

 

Kelajakda 

tarmoqning 

etakchisi 

bo’lish 

yoki 

etakchi 

bo’lgan 

firmalarni 

anio’lash.

 

Buning 

uchun 

xar 

bir 

firmaning 

potentsial 

imkoniyatlarini    o’rganib      ularning    ichidan      boshqalardan    o’zib      ketish 

o’qini 

 

uzib 

 

bo’lgan 

firmalar 

belgilanadi. 

Kelajakda 

qaysi 

firmalar      o’z      mavqeini    yo’qotadi,    qaysi    biri          etakchi          bo’lii 

mumkinligini 

to’g’ri 

belgilash 

firma 

strategiyasini 

 

tuzishda 

ahamiyat kasb etadi.

 

Raqiblarning 

keyingi 

qadamini 

oldindan 

ko’ra 

bilish 

Tajovvuzkor    raqib      odatda      qandaydir    yangi      strategik      qadam      qo’yadi. 

O’zining      bozordagi      mavqeidan      qanoatlanadigan          firmalar          esa  amaldagi     

strategiyasini saqlab turadi.Omadsiz firmalarnin) ahvoli   shu qadar   yomon   bo’ladi-

ki, oqibatda ular   yaxshi   o’ylamasdanham     hujumga     o’tishga majbur  bo’ladilar.   

Raqibning keyingi qadamini   oldindan   aytib berish  uchun   o’sha   kompaniyadagi   

vaziyatnirahbariyatning    kayfiyatini,   ularning    fikrlash     tarzini bilish lozim.  Raqib     

xaqida     axborot     yig’ishga     qaratilgan     (razvedka) faoliyati  uning harakatlarini  

oldindan   bilish  va   samarali qarshi choralar ko’rish imkonini beradi.

 

Muvaffakiyatning  asosiy  omillari  (MAO).

 

Muayyan  tarmoqdagi  moliyaviy  va 

raqobatli  muvaffaqiyatning  asosiy  belgilovchi  omillarini  aniklash  lozim.  Ularni 

aniklash  - strategiya  ishlab chiqishning asosiy  yo’nalishlaridan  biri  sanaladi.  Ular 

ya’ni    muvaffaqiyatning  asosiy  omillari  strategiyani  ishlab  chiqishda  hal  qiluvchi 

vazifani  bajarishi    mumkin.  Biroq  muvaffaqiyatning  asosiy  omillari  turli 

tarmokdarda  har  xil  bo’ladi.      Odatda    bir  tarmoqqa  shunga  o’xshash    uch-to’rtta  

omil xarakterli bo’lib, ularning bir-ikkitasi eng muhimi bo’lib hisoblanadi va tahlilning 

vazifasi ularni aniklashdan iborat bo’ladi. 

Quyida MAOning turlari va ularning tarkibiy qismlari sanab o’tilgan: 

1. Texnologiyaga bog’liq omillar: 

-

 

ilmiy tadqiqotlar saviyasi; 

-

 

ishlab chiqarish jarayonlarida innovatsiyalarga qodirlik; 

-

 

mahsulotda innovatsiyalarga qodirlik; 

-

 

mazkur 

texnologiyada 

ekspertlarning 

roli. 

2 Ishlab chiqarish bilan bog’liq omillar. 

---

46 

-kam  xarajatli  ishlab  chiqarishning  samaradorligi  (ishlab  chikarish  ko’lamidan 

tejash, to’plangan tajriba samarasi); 

-ishlab chiqarish sifati; 

-ishlab  chiqarish  xarajatlarining  kam  bo’lishi,  kafolatlanadigan  xolda 

joylashtirilishi; 

-tegishli  malakali  ishchi  kuchi  bilan  ta’minlash,  yuqori  mehnat  unumdorligi 

(ayniqsa, ko’p mehnat talab qiladigan sohalarda); 

-arzon loyihalashtirish va texnik ta’minot; 

-ishlab chiqarishning model va o’lchamlarining o’zgarishiga moslashuvchanligi. 

Z. Taqsimlash bilan bogliq omillar: 

-distribyutorlar dilerlarning qudratli tarmog’i; 

-chakana savdodan tushadigan daromadlar extimoli; 

-kompaniyaning o’z tarmog’i; 

- tezkor etkazib berish. 

4. Marketing bilan bog’liq omillar: 

-savdoning yaxshi sinalgan, tekshirilgan usuli; 

-qulay, 

 

arzon 

servis 

va 

texnik 

xizmat 

ko’rsatish; 

         -xarid talablarining muayyan qondirilishi; 

-tovarlar diapazonining kengligi; tijorat san’ati; 

-jozibali dizayn va joylash qrash ; 

-xaridorlar uchun kafolatlar. 

4.Malakaga bog’liq omillar 

- noyob iste’dodlar; 

- sifatni nazorat qilish «nou-xau» si; 

- loyihalash sohasidagi ekspertlar; 

-texnologiya sohasidagi ekspertlar; 

- aniq va sodda reklama qilish qobiliyati; 

-  ITTKI  bosqichida  ishlab  chiqarish  natijasida  yangi  mahsulotlarni  tahlil  qilish 

va ularni tez bozorga olib chiqa olish. 

6. Tashkilotning imkoniyatlariga bog’liq omillar: 

- oliy darajadagi axborot tizimlari; 

-o’zgarib turgan bozor sharoitlariga tez moslasha olish qobiliyati; 

-boshqaruv mahorati va boshqaruv sohasidagi «nou-xau»larning mavjudligi. 

7. MAOning boshqa turlari: 

- ijobiy imidj va obro’; 

- o’zini peshqadam deb his qiliga; 

- qulay joylashuv, 

-

 

xushmuomala va muloyim xizmat ko’rsatish; 

-

 

patent himoyasi; 

---

47 

-

 

umumiy xarajatlarning kamligi. 

Bundan  tashqari,  tarmoqning  jozibadorligiga  umumiy  baho  berish  lozim.  

(«Menejment asoslari» kursiga qarang) 

Muvaffaqiyatning kalit omillari (M.K.O) raqobatbardosh bo’lish  va moliyaviy 

barqarorlikka  erishish  uchun  firma  ta’minlashi  lozim  bo’lgan        raqobat    

imkoniyatlari    va   faoliyat   natijalaridir. 

M.K.O  shunday   omillarki,   ularga   firma   aloxida   e’tibor   berishi   kerak, 

chunki      ular        firmaning      muvaffaqiyati      yoki    muvaffaqiyatsizligini  belgilab  

beradi.      Masalan,    pivo    sanoatida  ishlab  chiqarish  quvvatlarining  to’liq  bandligini 

ta’minlash    shunday    omilga    kiradi  (bu      ishlab  chiqarish      xarajatlarini   

kamaytiradi).  Muvaffaqiyatning  asosiy  omillari  har      bir    tarmoqda    o’ziga    xos 

xususiyatga,  ko’rinishga  ega  bo’ladi.      Ayrim      tarmoo’larda        MKOlar    3-4  ta  

bo’lishi      mumkin  Lekin  ularning  bir-ikkitisigina  hal  qiluvchi  ahamiyatga      ega 

bo’ladi. 

Tarmoq  va   undagi   raqobat  tahlili  orqali  pirovar, tarmoqning     jozibadorligi     

aniqlanadi.  Buning   uchun  quyidagi ko’rsatkichlar asos qilib olinadi: 

-tarmoqning o’sish imkoniyatlari; 

-harakatlantiruvchi      kuchlarning      tarmoqqa        ijobiy        yoki        salbiy  ta’sir 

ko’rsatishi; 

-

 

tarmoqqa yirik  firmalarning kirish  (chiqish)  imkoniyatlar: 

-

 

talabning barqarorligi; 

-

 

raqobat kuchlari ta’sirining kuchayishi yoki  zaiflashishi; 

-

 

tarmoq oldida turgan muammolarning jiddiyligi; 

-

 

tavakkalchilik va noanio’lik darajasi; 

- raqobat          natijasida          tarmokdagi            daromad          darajasin: 

pasayishi yoki ko’tarilishi.