Strategik marketing

Sarflanadigan  materiallarga  bo‘lgan  talab.  Iste’mol  tovarlariga  eng  yaqin 
toifa firma o‘z ishlab chiqarish jarayonida foydalanadigan va pirovard mahsulotlarga 
o‘tmaydigan  sarflanadigan  materiallardir.  Bu  holda  quyidagi  ma’lumotlarga  ega 
bo‘lish  lozim:  potensial  foydalanuvchi  tashkilotlar  soni  (o‘lchamiga  qarab); 
o‘lchamiga  qarab  saralangan  real  foydalanuvchilar  soni;  bir  real  foydalanuvchi 
hisobiga  to‘g‘ri  keladigan  faollik  darajasi;  faollik  birligiga  to‘g‘ri  keladigan  birlik 
iste’mol darajasi (texnik koeffitsient). 
Iste’mol  darajalari  -  tovarning  oson  tanib  olinadigan  texnik  tavsifnomalaridir. 
Korxonalarning  o‘lchami  va  faollik  darajasiga  ko‘ra  taqsimotini  turli  sanoat 
ma’lumotnomalaridan osonlik bilan topish mumkin. 
Sanoat  tovarlarining  ikkinchi  toifasiga  sanoat  mijozi  tayyorlaydigan 
mahsulotni  ishlab  chiqarishda  foydalaniladigan  yoki  uning  tarkibiga  kiritiladigan 
oraliq mahsulotlar kiradi. Bu holda talab mijozning ishlab chiqarish hajmiga bevosita 
bog‘liq bo‘lib, quyidagi tarkibiy qismlarga ega bo‘ladi: 
-potensial iste’molchi korxonalar soni (o‘lchamiga qarab); 
-real iste’molchi korxonalarning ulushi (o‘lchamiga qarab); 
-bir foydalanuvchiga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish hajmi; 
-pirovard  mahsulot  birligiga  to‘g‘ri  keladigan  birlik  foydalanish  darajasi 
(texnik koeffitsient). 
Bu toifaga ko‘psonli avtomobil ehtiyot qismlarini ishlab chiqaruvchi ko‘psonli 

---

 
90 
 
 
korxonalar  kiritiladi.  Avtomobillarga  bo‘lgan  iste’mol  talabining  o‘zgarishi 
ertami-kechmi  detallarni  ishlab  chiqaruvchilarga  qaratilgan  talabning  o‘zgarishiga 
aylanadi.  Demak,  pirovard  talab  evolyusiyasini  sinchiklab  kuzatish  o‘z  mahsulotiga 
bo‘lgan talabni avvaldan ko‘ra bilishni istagan korxonalar uchun muhimdir.