Strategik marketing

I 
 
Bozorni rivojlantirish 
II 
 
 
Yangi 
 
Tovarni 
takomillashtirish 
III 
 
Diversifikatsiya 
IV 

---

 
123 
 
 
  «O‘sish-bozor  ulushi»  matritsasi. Ushbu matritsa Boston konsalting  guruhi 
tomonidan 1972 yilda ishlab chiqilgan bo‘lib, unda foydalaniladi: birinchi mezon jalb 
qiluvchanlik  indikatori  sifatidagi  maqsadli  segmentning  o‘sish  sur’ati  bo‘lsa, 
ikkinchisi  raqobatbardoshlik  indikatori  sifatidagi  eng  xavfli  raqobatchiga  nisbatan 
bozor  ulushidir.  Bunda  bo‘lish  chiziqlari  bilan  to‘rt  kvadratga  ajratilgan  ikki  kirishli 
jadval hosil bo‘ladi. 
 
Yuqori 
 
Past 
 
«Yulduzlar» 
* 
 
«Sog`in 
sigir» 
 
«So`roq 
bеlgisi» 
? 
 
«Itlar» 
 
Katta 
 
Nisbiy bozor ulushi 
 
Kichik 
 
1/8 
1/4 
1/2 
1 
2 
4 
8 
 
 
6.2-rasm. «O‘sish-bozor ulushi» matritsasi 
 
Birinchidan, o‘sish sur’atlari yuqori va past bo‘lgan bozorlarni ajratib turuvchi 
asosiy  chiziq  «bozorning  o‘sishi»  o‘qiga  nisbatan  yalpi  milliy  mahsulotning  natural 
ko‘rsatkichlardagi  o‘sish  sur’atiga  yoki  firma  faoliyat  ko‘rsatayotgan  turli 
segmentlardagi o‘sish sur’atlarining o‘rtacha qiymatiga to‘g‘ri keladi. 
Ikkinchidan esa, «bozor ulushi» o‘qi uchun ajratish chizig‘i odatda 1 yoki 1,5 
nuqtalari  orqali  o‘tkaziladi.  Bozor  ulushi  bu  ko‘rsatkichdan  yuqori  bo‘lsa,  katta,  aks 
holda esa kichik hisoblanadi. 
Matritsa  shu  tarzda  avval  kiritilgan  bozorning  nisbiy  ulushi  tushunchasidan 
kelib  chiqadi,  bu  tushuncha  eng  xavfli  raqobatchi  egallab  turgan  bozor  ulushiga 
nisbatan aniqlanadi. 
Agar  A  markaga  bozorning  10  %  qismi  tegishli  bo‘lsa  va  unda  eng  yirik 
raqobatchi (B  marka) 20 %lik  ulushga ega bo‘lsa, A  markaning  nisbiy  ulushi 0,5  ga 

---

 
124 
 
 
(10%  20%)  teng  bo‘ladi.  Bu  kichik  bozor  ulushidir,  chunki  u  1 dan  kichikdir.  B 
marka uchun esa tegishli ulush 2 ga teng (20% 10%). 
Nisbiy bozor ulushi tushunchasiga  murojaat qilinishi bozor ulushi bilan tajriba 
o‘rtasida  va,  demakki,  rentabellik  o‘rtasida  musbat  korrelyasiyaning  mavjudligi 
haqidagi gipotezaga asoslangan. Bu nuqtai nazardan qaraganda, bozordagi eng yaqin 
raqobatchi  40  yoki  5  %lik  ulushga  bo‘lganda  20  %lik  ulushga  ega  bo‘lish  mutlaqo 
turli xil raqobatli vaziyatlarga to‘g‘ri keladi. 
Demak,  to‘rtta  kvadratning  har  biri  bir-biridan  tubdan  farq  qiluvchi  vaziyatni 
anglatib,  bu  vaziyatlarning  har  biri  moliya  bilan  ta’minlash  va  marketing 
strategiyasini ishlab chiqish nuqtai nazaridan alohida yondashuvni talab qiladi.