Statistik axborot tizimi reja

Axborot texnologiyalari asoslari 

 

Axborot  tizimi  funktsiyalarini  amalga  oshirishni  unga  yunaltirilgan  axborot 

texnologiyalarini  bilmasdan  turib  mumkin  emas.  ZAT  axborot  jamiyatida 

axborotni  o`zgartirish  jarayonlari  haqidagi  zamonaviy  tasavvurlarni  aks  ettiruvchi 

---

 

32 

 

ancha keng tushuncha. Axborot tizimlari ishining muvaffaqiyat garovi – boshqaruv 

va komp`yuter axborot texnologiyalaridan oqilona uyg`unlikda foydalanishda.  

Axborotni  markazlashgan  holda  qayta  ishlash  EHM  hisoblash  markazlarida 

tarixan  dastlab  yuzaga  kelgan  texnologiyadir.  Katta  EHM  bilan  jixozlangan 

jamoaviy foydalanuvchi  yirik HM (VTS)lari  yaratildi. Bunday EHMlarni qo`llash 

katta  miqdorda  kirib  kelayotgan  axborotni  qayta  ishlash  va  bu  asosida 

foydalanuvchiga  beriladigan  axborot  mahsulotlarining  xilma-xil  turlarini  olish 

imkonini  beradi.  Bunday  texnologik  jarayon  60-70  yillar  korxona  va  tashkilotlar 

hisoblash  texnikasi  bilan  etarli  jihozlanmaganligiga  bog`liq.  Markazlashtirilgan 

texnologiya uslubiyatining afzalliklari:  

foydalanuvchining  ma`lumotlar  bazasi  ko`rinishidagi  katta  axborot  oqimiga 

va keng nomenklaturadagi axborot mahsulotlariga murojaat etish imkoniyatlari; 

markazlashtirilgan  qabul  qilinishi  tufayli  axborot  texnologiyalarini 

rivojlantirish  va  takomillashtirish  bo`yicha  uslubiy  qarorlarni  tadbiq  etishning 

nisbatan engilligi. Bunday uslubiyatning kamchiliklari kuyidagilar:  

a) foydalanuvchi  tezkor  axborot  olishiga  qulaylik  yaratmaydigan  quyi 

xodimlarning  cheklangan  mas`uliyati,  bu  hol  boshqaruv  qarorlarini  to`g`ri  ishlab 

chiqishga to`sqinlik qiladi;  

b) axborotni 

olish 

va 

undan 

foydalanish 

jarayonida 

foydalanuvchi 

imkoniyatlarining cheklanganligi.  

Axborotning  nomarkazlashtirilgan  holda  qayta  ishlashi  80-yillarda  shaxsiy 

komp`yuterlarning 

paydo 

bo`lishi 

va 

telekommunikatsiya 

vositalarining 

rivojlanishi  bilan  bog`liq.  U  avvalgi  texnologiyani  jiddiy  siqib  chiqardi,  chunki  u 

foydalanuvchiga  axborot  bilan  ishlashda  keng  imkoniyatlar  berdi  va  uning 

tashshabbusini cheklamaydi.  

 Bunday uslubiyatning afzalliklari quyidagilardir:  

 foydalanuvchi 

tashabbuslariga 

keng 

sharoit 

ta`minlovchi 

tuzilmaningmoslashuvchanligi;  

---

 

33 

 

 xodimlar quyi bo`g`ini mas`uliyatining kuchayishi:  

 markaziy komp`yuterdan foydalanish ehtiyoji va tegishlicha HM tomonidan 

nazorat qilinishi;  

 komp`yuter  aloqa  vositalaridan  foydalanish  tufayli  foydalanuvchi  ijodiy 

imkoniyatining ancha to`liq amalga oshishi. Biroq bu uslubiyat o`z kamchiliklariga 

ega: ko`p sonli noyob ishlanmalar tufayli standartlashtirishning murakkabligi;  

 IM  tavsiya  etadigan  standartlar  va  tayyor  dasturiy  mahsulotlarni 

foydalanuvchi psixologik tomondan qabul qilmasligi;  

 Mahalliy  joylarda  axborot  texnologiyasi  darajasining  rivojlanishi  bir  tekis 

emasligi.  

Markazlashgan va nomarkazlashgan axborot texnologiyalarining bayon etilgan 

afzallik  va  kamchiliklari  ham  bu  yondashuvni  oqilona  qo`llash  zaruriyatiga  olib 

keladi.  Bunday  yondashuvni  oqilona  uslubiyat  deb  nomlaymiz.  Bu  holda 

majburiyat quyidagicha taqsimlanadi:  

 HM  axborot  texnologiyalaridan  foydalanishning  strategiyalarini  ishlab 

chiqish, foydalanuvchilarga ishda ham,o`qishda ham yordam berish;  

 Axborot  texnologiyasidan  foydalanuvchi  xodim  HM  ko`rsatmalariga 

bo`ysunishi,  o`zining  mahalliy  tizim  va  texnologiyalarini  tashkilotning  umumiy 

rejasiga muvofiq holda ishlab chiqishni amalga oshirmog`i lozim.   

Axborot  texnologiyasi  axborot  tizimi  ichidagi  texnologiya  sanaladi.  Axborot 

texnologiyasi  tizimdagi  ma`lumotlar,  axborotlar  bilan  operatsiyani  amalga 

oshiradi. Axborot tegishli muammoga qaratilgan bo`lib, qarorlar qabul qilish uchun 

asos  bo`lib  xizmat  qiladi.  Axborot  hal  etilishi  lozim  bo`lgan  vazifaga  muvofiq  va 

ushbu vazifani hal etuvchi xodimning qobiliyatiga muvofiq qayta ishlanadi.