Стандартластырылатуғын буйымлардың параметрлик қатарларын таңлаў ҳәм тийкарлаў

5.3. Параметрлерди нормаластырыў ҳәм оптимизацияластырыў қағыйдалары
ДД50-339-83 санлы ҳүжжет тийкарында ҳәмме параметрлер еки түрге бөлинеди: буйымлар қоршаған орталық ҳәм жағдайларды белгилеўши параметрге ҳәм буйымның өзиниң параметрлерине.
Биринши параметрлер буйымды пайдаланыў жағдайларын билдиреди, мысалы қоршаған орталықтың температурасы, ығаллығы, жанылғы, шийки зат ҳәм т.б.
Буларға (биринши параметрлерге) төмендегилер киреди:
 тәсир этиўши параметрлер қоршаған орталық қәсметлерин анықлайды (температура, ығаллық, алтын күкирт ҳәм т.б. зыянлы бөлекшелер);
 тәмийинлеўши параметрлер – буйымды сақлаў, қолланыў ушын соңғы қоршаған орталық қәсиетлерин анықлайды (майлаў майлары жабысқақлығы, электр токиниң күшлениўи ҳәм т.б.);
 өзгертирип бериўши парметрлер – буйым жәрдеминде орынланыўы мүмкин болған процесслерди көрсетеди (бураўшы момент, көтериў мүмкин болған аўырлық ҳәм т.б.);
 шегаралаўшы параметрлер – буйымды пайдаланыў нәтийжесинде қоршаған орталыққа зыянлы тәсирин анықлаўшы параметрлер (шаўқым, жерге басым ҳәм т.б.);
 қарсылық көрсете алыў параметрлери – буйымның өз қасиетлерин сақлап узақ мүддет ислеў имканиятн көрсетиўши параметрлер. Бул парамтерлер сақлаўшы, беккемлик, шыдамлылық параметрлерине бөлинеди.
Стандартластырылып атырған об`екттиң параметрлериниң ең жоқары (еффекти) мәнислери жетериў ушын оларды оптимизацияластырыў керек. Буйым параметрлериниң бул мәнислери оптимал деп айтылады.
Стандартластырыў об`ектиниң параметрлери оптимизацияланған стандартластырыўдың экономикалық, техникалық ҳәм барлық нәтийжелери, материаллық ҳәм социаллық шығынлар менен оптимал қатнаста болады.
Стандартластырыў параметрлерин оптимизацияластырыў усыллары бир неше болып, олар көбинше тәжирийбеден келип шығады. Ең әпиўайы усыллардан бири – экстраполяция жәрдеминде оптимал параметрлерди анықлаў. Бул усылды бир кемшилиги узақ дәўирли өзгерислерди есапқа алмайды, соның ушын оны қысқа мүддетке оптимизациялаўда қолланылады.
Жән бир усыл – пайда ҳәм шығынларды салыстырып ең жақсы вариантты таңлап алыў. Бул усыл экономикалық эффективликти есаплаўға тийкарланған.


Тексериў ушын сораўлар:
1. Буйым параметрлери ?
2. Бас ҳәм тийкарғы парамтерлерди таңлаўда нелер есапқа алынады ?
3. Параметрлик қатардың диапозоны ?
4. Стандартластырыў параметрлерин оптимизацияластырыў усыллары ?
5. Шегаралық мәнислери ?
6. Стандартластырыў параметрлерин оптимизацияластырыў усыллары ?