Standartlashtirish, metrologiya va sifatni boshqarish

Asosiy atamalar va tushunchalar. 

Qo’llaniladigan  ta'lim  texnologiyalari:  Vizual  ma'ruza,  blits-so’rov,  bayon  qilish, 

“Venn diagrammasi” texnikasi. 

Faraz qilaylik, endi dam olay deb, dam olish xonasiga kirib, chiroqni yoqqan edik, lip 

etib  yondi-yu,  o’chdi.  Nima  qilamiz?  Darhol  boshqa  lampochkani  olib,  almashtiramiz. 

Xo’sh,  buni  nimasi  g’ayri  tabiiy?  Siz  bunda  kuygan  lampochkani  o’rniga  boshqasi 

aynan,ham  kuchlanish  bo’yicha,  ham  quvvati bo’yicha,  ham  o’lchamlari  bo’yicha  to’tri 

kelishini ostida qanchalar inson mehnati yotganligini hech o’ylab ko’rganmisiz? 

Odatda biz standart bo’yicha degan iborani ko’p ishlatamiz. Xo’sh standart nima? 

Standart  -  bu  ko’pchilik  manfaatdor  tomonlar  kelishuvi  asosida  ishlab  chiqilgan  va 

malum sohalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga yo’naltirilgan hamda faoliyatning 

har  xil  turlariga  yoki  natijalariga  tegishli  bo’lgan  umumiy  va  takror  qo’llaniladigan 

qoidalar, umumiy konun-qoidalar, tavsiflar. talablar va usullar belgilangan va tan olingan 

idora tomonidan tasdiqlangan me'yoriy hujjatdir. 

Standartlar fan, texnika va tajribalarning umumlashtirilgan natijalariga asoslangan va 

jamiyat uchun yuqori darajadagi foydaga erishishga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. 

Standartlar  darajasiga  qarab,  halqaro,  mintaqaviy  davlatlararo,  milliy  va  korxona 

miqyosida faoliyat ko’rsatadi. Davlat standartlari mahsulotni ishlab chiqish va uni ishlab 

chikarishga qo’yish bosqichida yangi mahsulotlarning yuqori sifatli turlarini yaratish va 

o’zlashtirishni tezlashtirishga, ishlab chiqaruvchi, tayyorlovchi va iste'molchi oralaridagi 

munosabatlarni yaxshilashga yo’naltirilgan. 

Standartlashtirish  tizimi  yangi  buyumga  o’z  vaqtida  yuqori  sifatli  loyiha  - 

konstruktorlik  hujjatlar  berish,  korxonaning  yangi  mahsulotini  berilgan  sifat 

ko’rsatkichlariga  asosan  tayyorlashni  va  kerak  bo’lsa  mahsulotning  ishlab  chiqarishdan 

olib tashlashni belgilaydi. 

Standartlashtirish mahsulot muomalada bo’lganida va sotish bosqichlarida mahsulotni 

joylashtirish  (upakovka)da  yaxshi  tartib  va  sharoitlar  yaratishga,  yuklashga  va 

joylashtirishga, saqlashga, .omborlarda mahsulot sifatini buzilmay saqlashga, transportda 

olib yurishda, buyumni tarqatish, sotish tashkilotlariga talablar belgilaydi. 

---

Standartlashtirish  buyuk  rus  olimi  akademik  N.N.Semenov  aytganidek,  bu  tub 

mohiyati  bilan  ishlab  chiqarishni  tashkil  etishning  eng  samarador  formalari  haqidagi 

fandir. 

Standartlashtirish  iqtisod,  texnologiya  va  fundamental  fanlar  singari  asosiy 

yo’nalishlzrni bir - biriga bog’lovchi vosita xamdir. 

Ko’pgina  texnika  jihatidan  ilg’or  mamlakatlarda  standartlashtirish  masalalariga 

o’suvchi  qiziqish  qayd  qilinmoqda,  uning  asosi  bo’lgan  standartlashtirishning 

nazariyasiga ham katta e'tibor berilmokda. 

Standartlashtirishni  texnika  taraqqiyotida,  ishlab  chiqarishda  eng  ratsional  joriy 

qilish, mahsulot sifatini yaxshilash, mehnat harajatlarini va moddiy resurslarni ta'sirchan 

vositalaridan biri sifatida ko’rilmoqda.