Standartlashtirish asoslari

To`rtinchi  bosqich:  sifat  menejmenti  tizimini  reja-  lashtirish  va  ishlab  chitsish 
(kam-kustini tugrilash). 
Sifat menejmenti tizimini  yo`lga qo‘yish tugrisida ka- ror kabul kilingandan so`ng, 
korxona  qo‘yidagi  bosqich  (sifat  menejmenti  tizimini  rejalashtirish  va  ishlab  chikish 
yoki  kam-kustini  tugrilash)ni  amalga  oshirishga  utadi.  Bunga  esa  qo‘yidagi  chora-
tadbirlani amalga oshirish orqali  erishiladi: 
1.
 
Korxona  raxbariyatining  sifat  menejmenti  tizimining  moxiyati  va  axamiyatini 
tushunib  etishi  va  uni  yo`lga  qo‘yishni  urganishi  kerak.  CHunki  mazkur  tizimni 
muvaffakiyatli joriy etishga korxona raxbariyatining ushbu tizimga kat’iy ishonchi va 
majburiyati, shuningdek, raxbariyat tomonidan ushbu tizim- ning qo`llab-quvvatlanishi 
orqali  erishiladi. 
2.
 
Sifat  nazorati  bo‘limi  tarkibida  sifat  menejmenti  tizimini  yo`lga  qo‘yish  va 
faoliyatini yuritishi uchun mas’ul bulgan raxbariyat vakili boshchiligida sifat xizmatini 
tashkil  etish.  Sifat  xizmatining  asosiy  vazifalariga  qo‘yida-  gilarni  kiritish  mumkin: 
asbob-uskunalar  va  kurilmalarni  standartlashtirish  xamda  ularga  davriy  ravishda 
xizmat kur- satish tizimini yaratish; materiallar xarakteristikalarini aniqlashda ishtirok 
etish; mahsulotlarni loyihalash jarayo- nida ishtirok etish va batafsil sifat standartlarini 
belgi-  lash;  asbob-uskunalar  potensial  quvvatini  aniqlash  bo`yicha  Tadqiqotlar  olib 
borish;  sifat  nazorati  va  sifatni  baxolashda  xalkaro  standartlarni  qo`llash;  sifat 
masalalari  bilan  shugullanuvchi  nazoratchi  va  inspektorlar  ishini  baxolash  bo`yicha 
Tadqiqotlar  olib  borish;  butun  ishlab  chiqarish  jarayoni  davomida  sifat  nazorati 
mavjud bulishiga karamasdan, mahsulot sifat darajasi bilan tanishish uchun bir nechta 
pirovard mahsulot namunalarida sifat auditini utkazish; sifat nazorati bo`yicha statistik 
usullarni  qo`llash;  ma’lumot  tuplash  va uni  taxlil  qilish;  sifat  qo`llanmasini  yaratish; 
korxona  ta’minotchilarida  sifatni  baxolash;  sifat  bo`yicha  rejalarni  ishlab  chikish  va 

---

 
300 
sifat  siyosatini  belgilash;  sifat  uchun  sarflanadigan  xarajatlar  xisobini  yuritish; 
iste’molchilar shikoyatlarini kurib chikish. 
3.
 
Korxona  faoliyatini  baxolash  (bu  o`rinda,  baxolashni  korxona  iste’molchisi 
nuktai  nazaridan  kelib  chikib  amalga  oshirish  muxim  xisoblanadi)  va  korxonani 
korxona  faoliyat  yuritadigan  tarmokdagi  boshka  korxonalar  bilan,  shuningdek,  jaxon 
darajasidagi  korxonalar  bilan  solishtirish  (masalan,  bu  o`rinda  korxona  Boldridj 
mukofoti mezonlaridan foyda- lanishi mumkin). 
4.
 
Kitoblardan,  shuningdek,  anjumanlarda  ishtirok  etish,  seminarlar  va  ukuv 
kurslari utkazish orqali  sifat menejmenti tizimi tugrisida ma’lumotga ega bulish. 
5.
 
Yo`lga  qo‘yilgan  sifat  menejmenti  tizimini  baxolash  xamda  tizimning  ustun 
tomonlari  va  kamchiliklarini,  shuningdek,  yangi  tizimga  utish  yo`lidagi  tusiklarni 
aniqlash. Baxolash ichkari va tashkaridan bulishi lozim xamda berilgan baxo korxona 
iste’molchilari  fikrlarini  ifodalashi  kerak.  Iste’molchilar  fikrini  aniqlash  uchun 
korxona mahsulotlari iste’molchilarining xoxish, istak, extiyojlari va ularning konikish 
darajasi  xakidagi  barcha  manbalardan  ma’lumot  tu-  plash  zarur.  Ma’lumot  tuplab 
bulgach,  iste’molchilar  talab  va  extiyojlari  xamda  ularning  korxona  xakidagi 
karashlarini  aniqlash  uchun  tuplangan  ma’lumotlarni  taxlil  qilish  lozim.  Sifat 
menejmenti tizimi xolati xakida aniq ma’lumotga egabulish uchun korxona raxbariyati 
vakti-vakti bilan mazkur ti- zim faoliyatini baxolab borishi kerak. 
6.
 
Muayyan iste’molchilar talablari yoki korxona mahsulot- lari bozoridagi vaziyat 
ta’siri  natijasida  korxona  raxba-  riyati  tomonidan  sifat  menejmenti  tizimini  ishlab 
chikish  (yoki  kam-kustini  tugrilash)  tugirisida  karor  kabul  kili-  nishi  va  bunda  ISO 
9000  standartlari  tavsiyalarini  xisobga  olish.  Sifat  menejmenti  tizimining  vazifalarini 
va sun- gra ushbu vazifalarni bajaradigan tuzilmalarni belgilash. Buning uchun ushbu 
vazifalarni  bajarish  bo`yicha  me’yoriy  xujjatlar  ishlab  chikiladi,  shuningdek,  sifat 
menejmenti  tizimini  nima  uchun  yo`lga  qo‘yish  zarurligini  tushuntirib  berish  uchun 
korxona  oliy  raxbariyati  va  boshqaruvi  xodimla-  ri  ishtirokida  axborot  majlisi 
utkaziladi, sifat tizimini joriy etishning reja va grafigi ishlab chikiladi (sifat si- yosatini 
ishlab  chikish,  sifat  qo`llanmasini  tayyorlash,  sifat  menejmenti  tizimi  funksiya  va 
vazifalarini belgilash va xokazo). 

---

 
301 
7.
 
Sifat  menejmenti  tizimini  ishlab  chikish  (kam-kustini  tugrilash),  bunda 
qo‘yidagilarni amalga oshirish talab etila- di: 

 
mahsulot  yaratishning  barcha  bosqichlarida  sifatni  boshqarish  uchun  zarur 
bulgan  sifat  menejmenti  tizimi  funksiya  va  vazifalarini  belgilash  xamda  keyinchalik 
ushbu funksiya va vazifalarni sifat qo`llanmasiga kiritish; 

 
ushbu vazifalarni bajaradigan sifat menejmenti tizimining tuzilmaviy bo‘limlari 
tarkibini belgilash; 

 
korxona  tuzilmaviy  sxemasi  asosida  kurilgan  va  sifat  menejmenti  tizimi 
funksiyalarini bajaruvchi tuzilmaviy bo‘limlar tarkibi va ular urtasidagi uzaro alokani 
kurish imkonini beruvchi sifat menejmenti tarkibiy sxemasini ishlab chikish; 

 
sifatni  boshqaruvning  funksional  sxemasini  ishlab  chikish.  Ushbu  sxemada 
ishlab chiqarish bosqichlari batafsil ko‘rsatilgan bulib, u sifatni boshqaruv jarayoni va 
sifatni  boshqaruv  jarayonini  amalga  oshirish  uchun  zarur  bulgan  barcha  boshqaruv 
funksiyalarini aniq va ravshan namoyish etadi; 

 
sifat menejmenti tizimi xujjatlari tarkibi va xola- tini belgilash, sifat menejmenti 
tizimidagi  funksiya  va  va-  zifalarni  bajarish  usullari  bayon  etiladigan  me’yoriy  xuj- 
jatlarni  ishlab  chikish  va  ularga  tuzatishlar  kiritish.  Sifat  menejmenti  tizimi 
funksiyalari  va  elementlarini  bajarish  bo`yicha  eng  muxim  xujjat  korxona 
standartlaridir,  shunin-  gdek,  ular  bilan  bir  qatorda,  yuriknomalar,  ko‘rsatmalar  va 
boshka xujjatlardan xam foydalanilishi mumkin. 
8.
 
Sifat  menejmenti  tizimi  tamoyillariga  mos  strategik  yunalishlar,  missiyalar, 
siyosat  va  kadriyatlarni  belgilash.  Masalan,  Tadqiqot  olib  borilgan  korxonalar  uchun 
asosiy missiya qo‘yidagicha bulishi mumkin: 
«Korxonamizning mis- siyasi eng yusori 
sifatli  mahsulot  ishlab  chitsarish,  ratsobat  asosida  belgilangan  narx  (ammo 
%amyonbop),  mahsulotni  uz  vatstida  etkazib  berishdan  iborat.  Iste’molchilarimizni 
doimiy  ravishda  sanoatlantirish  doimiy  muvaffatsiyati-  mizning  asosiy  omili 
shsoblanadi». 
9.
 
Korxona  missiyasi  va  strategik  yunalishidan  kelib  chikib,  sifat  menejmenti 
tizimini  yo`lga  qo‘yishdagi  maqsad-  larni  belgilash
64
.  Masalan,  bunda  qo‘yidagi 
maqsadlarni bel- gilab olish mumkin: 

---

 
302 
-
 
ishda doimiy ustunlikka erishish;  
-
 
sifat va ish unumi darajasini oshirish, shuningdek, tan- narxni pasaytirish; 
-
 
foyda xajmini oshirish; 
-
 
iste’molchilar shikoyatlari sonini kamaytirish; 
-
 
tashki va ichki bozordagi iste’molchilar talab va extiyoj- lariga javob berish; 
-
 
jamiyat talablariga muvofik bulish; 
-
 
rakobatbardoshlikni oshirish orqali  bozorda etakchilik- ka erishish. 
10.
 
Korxonalarda  sifat  masalalari  kengashi  ishini  muvo-  fiklashtirish  va  uning 
faoliyatida yukori natijalarni qo`lga kiritish. 
11.
 
Korxonalarda  sifat  menejmenti  tizimini  muvaffakiyatli  yo`lga  qo‘yish  uchun 
zarur resurslarni ta’minlash. 
12.
 
Xodimlar ishini unumli tashkil etish: muvofiklashti- ruvchilar va murabbiylarni 
saralab olish, sifatni yaxshilash bo`yicha guruxlar (sifat tugaraklari) tashkil etish. 
13.
 
Korxonalarda  barcha  sifat  menejmenti  tizimi  xodim-  larini  uzluksiz  ukitish 
rejalarini tuzish. 
14.
 
Korxona  missiyasi  va  belgilangan  strategik  yunali-  shlarni  barcha  xodimlarga 
etkazish, shuningdek, ularga sifat menejmenti tizimi tamoyillari moxiyatini uktirish va 
ur- gatish. 
Mazkur  bosqich  (sifat  menejmenti  tizimini  rejalashti-  rish  va  ishlab  chikish  yoki 
kam-kustini  tugrilash)dan  utgandan  so`ng  olingan  natijalarni  baxolash  va  ushbu 
berilgan baxo asosida navbatdagi bosqichlar tugrisida karor kabul qilish lozim: 
1)
 
agar baxolash natijalari ijobiy bulmasa, korxona key- inchalik yuzaga keladigan 
kamchiliklarni bartaraf etish uchun bu xolatni kayta kurib chikishi zarur; 
2)
 
agar  baxolash  natijalari  ijobiy  bulsa,  korxona  keyin-  gi  bosqich  (sifat 
menejmenti tizimini joriy etish)ga utishi mumkin.