shartnoma bo’yicha hozirgi paytda mavjud bo’lgan majburiyat rezerv sifatida tan
Ko’pgina shartnomalar (masalan, mol yetkazib berish bo’yicha ba’zi odatdagi
shartnomalar) boshqa tomonga jarima va penya to’lanmasdan bekor qilinishi mumkin,
va, binobarin, majburiyat mavjud bo’lmaydi. Boshqa shartnomalar bo’yicha har bir
shartnoma tomonining huquqlari va majburiyatlari belgilangan bo’lishi mumkin.
Hodisalar natijasida bunday shartnoma og’irlik qiladigan shartnomaga aylanganida,
shartnoma ushbu standartning qo’llash doirasida bo’ladi va tan olinadigan majburiyat
mavjud bo’ladi. Og’irlik qiladigan oxirigacha bajarilmagan shartnomalar ushbu
171
standartning qo’llash doirasidan tashqaridadir.
Ushbu standartda og’irliq qiladigan shartnoma u bo’yicha majburiyatlarni
bajarish uchun muqarrar amalga oshirilishi zarur bo’lgan xarajatlar ushbu shartnoma
bo’yicha olinishi kutilayotgan iqtisodiy nafdan oshib ketadigan shartnoma
sifatida
ta’riflanadi. Shartnoma bo’yicha muqarrar amalga oshirilishi zarur bo’lgan xarajatlar
shartnomadan chiqish uchun kerak bo’ladigan minimal sof xarajatlarni aks ettiradi. Bu
minimal xarajatlar quyidagilardan qaysi birisi kamroq bo’lsa, o’sha summaga teng
bo’ladi: shartnomani bajarish uchun talab etiladigan xarajatlar va uni bajarmaslik
natijasida yuzaga keladigan har qanday kompensatsiyalar yoki jarimalar.
Og’irlik qiladigan shartnoma bo’yicha alohida rezerv yaratilishidan oldin,
tadbirkorlik sub’ekti ushbu shartnoma uchun ajratilgan aktivlarning har qanday
qadrsizlanishi bo’yicha zararni tan oladi (BHXS 36 ga qarang).
Quyidagilar restrukturizatsiya ta’rifiga to’g’ri kelishi mumkin bo’lgan
hodisalarga misollardir:
(a) biznes yo’nalishini sotish yoki tugatish;
(b) mamlakat yoki hudud ichidagi bo’linmalarni yopish yoki tadbirkorlik
faoliyatini bir mamlakatdan yoki hududdan boshqasiga ko’chirish;
(c) boshqarish tuzilmasida o’zgarishlar, masalan, boshqarishning qandaydir
pog’onasini olib tashlash; va
(d) tadbirkorlik sub’ekti operatsiyalarining tabiatiga va yo’nalishiga ahamiyatli
darajada ta’sir qiladigan fundamental qayta tashkil etishlar.
Restrukturizatsiya qilish bo’yicha konstruktiv majburiyat faqatgina tadbirkorlik
sub’ekti quyidagilarni bajarganida paydo bo’ladi:
(a)
minimal ravishda quyidagilarni aniqlaydigan batafsil rasmiy rejaga ega
bo’lganida:
-
restrukturizatsiya qilinadigan biznes yoki biznesning bir qismi;
-
restrukturizatsiya ta’sir qiladigan asosiy joylar;
-
xizmatlaridan
voz
kechilishi
uchun
kompensatsiya
qilinadigan
xodimlarning joylashishi, vazifalari va taxminiy soni;
-
amalga oshiriladigan xarajatlar; va
-
reja amalga oshirilishi payti; va
(b)
restrukturizatsiya ta’sir qiladigan tomonlarda u restrukturizatsiyani
amalga oshirishi yuzasidan asosli kutishni restrukturizatsiya rejasini bajarishni
boshlash yoki uning asosiy jihatlarini e’lon qilish orqali to’g’dirganida.
Tadbirkorlik sub’ekti restrukturizatsiya rejasini boshlaganining dalilini,
masalan, asbob-uskunani demontaj qilish yoki aktivlarni sotish yoki ushbu rejaning
asosiy jihatlarini e’lon qilish orqali ta’minlaydi. Restrukturizatsiya qilish bo’yicha
batafsil rejani e’lon qilish restrukturizatsiya bo’yicha konstruktiv majburiyatni hosil
qiladi, agar faqatgina tadbirkorlik sub’ekti u restrukturizatsiyani amalga oshirishi
yuzasidan xaridorlar, mol yetkazib beruvchilar va xodimlar (yoki ularning vakillari)
kabi boshqa tomonlarda asosli kutishni to’g’diradigan tarzda va yetarlicha batafsil
ravishda (ya’ni rejaning asosiy jihatlarini belgilab) qilingan bo’lsa.
Reja u ta’sir qiladigan tomonlarga ma’lum qilinganida konstruktiv majburiyatni
keltirib chiqarish uchun yetarli bo’lishi uchun uning imkoni boricha tezroq bajarib
boshlanishi kerak va rejaga katta o’zgarishlar kiritilishi ehtimolini yo’qqa
172
chiqaradigan muddatda tugallanishi kerak. Agar restrukturizatsiya davomli
kechiktirish bilan boshlanishi yoki restrukturizatsiya haddan tashqari uzoq vaqt
davomida amalga oshirilishi kutilsa, reja tadbirkorlik sub’ekti hozirgi paytda
restrukturizatsiyani amalga oshirishi bo’yicha majburiyatni o’z zimmasiga olgani
to’g’risida boshqa tomonlarda asosli kutishni to’g’dirishi ehtimoldan uzoqdir, chunki
vaqt muddati tadbirkorlik sub’ektiga o’z rejalarini o’zgartirishiga imkoniyat beradi.
Rahbariyat yoki kengashning restrukturizatsiyani amalga oshirish to’g’risida
hisobot davri oxirigacha qabul qilingan qarori hisobot davri oxirida konstruktiv
majburiyatni keltirib chiqarmaydi, agar tadbirkorlik sub’ekti hisobot davri oxirigacha:
(a)
restrukturizatsiya bo’yicha rejani bajarishni boshlamagan; yoki
(b)
restrukturizatsiya bo’yicha rejaning asosiy jihatlarini tadbirkorlik sub’ekti
restrukturizatsiyani amalga oshirishi yuzasidan ushbu reja ta’sir qiladigan tomonlarda
asosli kutish to’g’dirish uchun yetarlicha aniq ravishda ularga e’lon qilgan bo’lsa.
Agar
tadbirkorlik
sub’ekti faqatgina hisobot davri oxiridan keyin
restrukturizatsiya bo’yicha rejani bajarishni boshlasa yoki uning asosiy jihatlarini u
ta’sir qiladigan tomonlarga e’lon qilgan bo’lsa, BHXS 10
Do'stlaringiz bilan baham: 
