|
Xo’jalik sub’ekti investitsion va moliyaviy faoliyatlardan kelib chiqadigan
yalpi pul tushumlari va yalpi pul to’lovlarining asosiy toifalarini hisobotda alohida
ko’rsatishi kerak.
Quyidagi operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatlar bo’yicha kelib
chiqadigan pul oqimlari hisobotda sof asosda ko’rsatilishi mumkin:
(a)
mijozlar nomidan olingan pul tushumlari va amalga oshirilgan to’lovlar,
agar pul oqimlari xo’jalik sub’ektning emas, balki mijozning faoliyatini aks ettirsa;
va
(b)
tez aylanadigan, katta miqdorlardagi va so’ndirish muddati qisqa bo’lgan
moddalar bo’yicha pul tushumlari va to’lovlari.
Moliyaviy institutning quyidagi faoliyatlaridan kelib chiqadigan pul oqimlari
hisobotda sof asosda ko’rsatilishi mumkin:
(a)
so’ndirish sanasi qat’iy belgilangan omonatlarni qabul qilish va qaytarib
berish bo’yicha pul tushumlari va to’lovlari;
(b)
boshqa moliyaviy institutlarda omonatlarni joylashtirish va qaytarib
olish; va
(v)
mijozlarga ajratilgan bo’naqlar va kreditlar hamda bo’naklar va
kreditlarning qaytarilishi.
Chet el valyutasidagi operatsiyalar natijasida kelib chiqadigan pul oqimlari,
ushbu pul oqimi sanasidagi xo’jalik sub’ektining funktsional valyutasi bilan chet el
valyutasi orasidagi ayirboshlash kursini chet el valyutasi summasiga ko’paytirgan
holda xo’jalik sub’ektining funktsional valyutasida aks ettirilishi lozim.
Xorijiy sho’’ba xo’jalik sub’ektining pul oqimlari, ushbu pul oqimlari
sanasidagi funktsional valyuta bilan chet el valyutasi orasidagi ayirboshlash kursi
bo’yicha funktsional valyutasiga o’tkazilishi (qayta hisoblanishi) lozim.
Chet el valyutasida aks ettirilgan pul oqimlari BHXS 21 “Valyutani
ayirboshlash kurslaridagi o’zgarishlarning ta’siri”ga muvofiq tarzda taqdim qilinadi.
Bunda haqiqatdagi kursga taxminan teng bo’lgan ayirboshlash kursini qo’llashga
ruxsat etiladi. Masalan, chet el valyutasidagi operatsiyalarni aks ettirish yoki chet el
shu’ba xo’jalik sub’ektining pul oqimlarini bir valyutadan boshqa valyutaga o’tkazish
uchun ma’lum davr uchun o’rtacha tortilgan ayirboshlash kursi qo’llanilishi mumkin.
Biroq, BHXS 21-ga muvofiq chet el sho’’ba xo’jalik sub’ektining pul oqimlarini
funktsional valyutaga o’tkazishda hisobot davrining ohiridagi ayirboshlash kursini
qo’llashga ruhsat etilmaydi.
Olingan va to’langan foizlar va dividendlar ko’rinishidagi pul oqimlarining har
biri alohida aks ettirilishi lozim. Ularning har biri davrdan davrga izchil ravishda
operatsion, investitsion yoki moliyaviy faoliyatga tegishli pul oqimi sifatida
43
tasniflanishi lozim.
Daromad soliqlari natijasida kelib chiqadigan pul oqimlari alohida ko’rsatilishi
va operatsion faoliyat natijasidagi pul oqimlari sifatida tasniflanishi lozim, agar ular
moliyaviy va investitsion faoliyatlariga mahsus bog’liq bo’lmasa.
Qaram xo’jalik jamiyati, qo’shma korxonasi yoki shu’balarga qilingan
investitsiyalar hisobi ulush bo’yicha hisobga olish usuli yoki tannarx bo’yicha
hisobga olish usulini qo’llagan holda olib borilsa, investor pul oqimlari to’g’risidagi
hisobotda faqat uning o’zi va investitsiya ob’ekti o’rtasidagi pul oqimlarini, masalan
dividendlar va bo’naklarni, ko’rsatishi bilan chegaralanadi.
Xo’jalik sub’ekti, hisobot davri davomida, umumiy summada, shu’ba xo’jalik
sub’ektlari yoki boshqa korxonalarda nazoratni qo’lga kiritish hamda yo’qotish
bo’yicha quyidagilarning har birini oshkor etishi lozim:
(a)
investitsiya uchun umumiy to’langan yoki olingan tovon;
(b)
ushbu tovonning pul mablag’lari va pul ekvivalentlaridan tashkil topgan
qismi;
(v)
nazorati qo’lga kiritilgan yoki yo’qotilgan shu’ba xo’jalik sub’ektlari
yoki boshqa korxonalaridagi pul mablag’lari va ularning ekvivalentlari summasi; va
(g)
nazorati qo’lga kiritilgan yoki yo’qotilgan shu’ba xo’jalik sub’ektlari
yoki boshqa korxonalaridagi pul mablag’lari va ularning ekvivalentlaridan tashqari
aktivlar va majburitlar summasi, asosiy toifalari bo’yicha jamlangan holda.
Pul mablag’lari yoki ularning ekvivalentlaridan foydalanishni taqozo
etmaydigan investitsion va moliyaviy operatsiyalar pul oqimlari to’g’risidagi
hisobotda aks ettirilmaydi. Bunday operatsiyalar moliyaviy hisobotlarning boshqa
joyida ushbu investitsion va moliyaviy faoliyatlar to’g’risida barcha tegishli
ma’lumotlarni aks ettiradigan tarzda oshkor etilishi lozim.
Xo’jalik sub’ekti pul va pul ekvivalentlarining tarkibiy qismlarini oshkor etishi
va pul oqimlari to’g’risidagi hisobotidagi summalarning moliyaviy holat to’g’risidagi
hisobotda aks ettirilgan ekvivalent moddalari bilan solishtirmasini taqdim etishi
lozim.
Xo’jalik sub’ekti rahbariyat izohlari bilan birgalikda, xo’jalik sub’ektida
mavjud bo’lgan, ammo guruh tomonidan foydalanish imkoni bo’lmagan katta
miqdordagi pul mablag’lari va pul ekvivalentlari summasini oshkor etishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
