Standartlari

 
BHXS va BHMS muvofiqligini solishtirish 
jadvali Buxgalteriya Hisobi Xalqaro 
Standartlari (BHXS)
Buxgalteriya Hisobi Milliy 
standartlari (BHMS) 
I. Moliyaviy buxgalteriya hisobi 
fundamental asoslari . 
I. Moliyaviy buxgalteriya hisobi 
fundamental asoslari 
Moliyaviy Hisobotni tuzish va taqdim 
qilishning kontsepti
Moliyaviy Hisobotni tuzish va taqdim 
qilishning kontseptual asoslari
II. Moliyaviy hisobot va axborotlarni 
taqdim qilish 
II. Moliyaviy hisobot va axborotlarni 
taqdim qilish 
hisobot
hisobot
BXMS
hodisalar
bilinmagan holatlar va buxgalteriya 
balansini tuzish sanasidan keyingi 
hodisalar
analogik 
muassasalar moliyaviy hisobotlaridagi 
axborotlar tavsifi.
hisob va hisobot
moliyaviy hisobot
iq moliyaviy hisobot
aks ettiruvchi axborotlar (2003)
tasiri
aktialar va majburiyatlar hisobi
axborotlar tavsifi
III. Aktivlar, majburiyatlar va sarmoyalar 
standartlari 
III. Aktivlar , majburiyatlar va 
sarmoyalar standartlari 

---

319 
 
-moddiy zahiralar
Asosiy vositalar
Korporativ boshqaruv modellarining qiyosiy hususiyatlari
 
Modellarning 
hususiyatlari
Ingliz-Amerika 
modeli 
Nemis modeli 
Yapon modeli
 
 
Ijtimoiy qadriyatlar 
tizimi
SHaxsiyatparastlik, 
Tanlov erkinligi
Ijtimoiy hamkorlik
Hamkorlik va 
ishonch
Mehnat jamoasining 
roli
Passiv
Faol
Faol qatnashuv
Moliyalashtirishning 
asosiy usuli
Fond bozori
Banklar
Banklar
Ahborotiy 
nomutanosiblik
Menejment
banki
Bosh bank
Investitsiyalash 
muddatlari
Qisqa muddatli
Uzoq muddatli
Uzoq muddatli
Kapitalning qiymati Yuqori
Past
Kapital bozori
Yuqori likvidli
Likvidli
Nisbatan likvidli
Asosiy iqtisodiy 
birlik (yirik 
biznesda)
Kompaniya
Xolding
Moliyaviy-sanoat 
guruhi
Investitsiya turlari
Radikal
Murakkab
Inkremental
Menejmentni 
taqdirlash
Yuqori
Past
Aktsiyadorlik 
kapitalining 
tuzilmasi
Sochilgan
Kuchli jamlangan
Jamlangan
 
 

---

320 
 
 
MOLIYaVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARI
fanidan testlar 
1. Kompaniya mol etkazib beruvchilardan 1 500 000 
avtomobil sotib oldi. Avtomobilni olib 
kelish xarajatlari 50 000 
tashkil etadi. Rasmiylashtirish xarajatlari 5 000 
. Ekspeditorning 
xizmat safari xarajatlari 10 000 
. Bundan tashkari kompaniya avtomobilni sotib olish uchun 
bankdan 1 000 000 
uzoq muddatli kredit olgan. Kredit shartnomasida kreditning yillik foiz 
stavkasi 10% deb belgilangan va u 3 yildan keyin qaytarilishi 
. Bunda Mashina va 
uskunalar scheti qaysi summaga debetlanadi? 
a) 
1 500 000 
b) 
1 885 000 
v) 
1 665 000 
g) 
1 565 000 
2. 2003 yilning 1 yanvarida qiymati 2 000 000 
uskuna sotib olingan. Uskunaning 
kutilayotgan xizmat muddati - 10 yil, unumdorligi - 20 000 000 dona, tugatish qiymati- 500 000 
. 
Agar amortizatsiya hisoblashning 
chiziqli usuli 
2003 yil uchun amortizatsiya 
xarajatlari qanchani tashkil qiladi? 
a) 
200 000 
b) 
150 000 
v) 
100 000 
g) 
50 000 
3. 2003 yilning 15 fevralida Obod XJning Direktorlar Kengashi 5 martgacha 
olingan 
aktsiyadorlar 
nominal qiymati 50 
muomaladagi aktsiyalarning 5% miqdorida 
aktsiyalar tarzida 15 martda t
tutilayotgan dividendlarni elon qildi. 2003 yilning 15 
fevralida muomalada 100 000 dona aktsiya 
, aktsiyalarning ushbu sanadagi bozor qiymati 80 
. 
15 fevralda operatsiyalarni aks ettirish jurnalidagi buxgalteriya yozuvlari quyidagich 
: 
Debet 
Kredit 
a) 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
Oddiy aktsiyalar 250 000 
Emission daromad 150 000 
b) 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
dividendlar 
250 000 
Emission daromad 150 000 
v) 
Oddiy aktsiyalar 
250 000 
Emission daromad 150 000 
Taqsimlanmagan foyda 
400 000 
g) 
Taksimlanmagan foyda 
400 000 
dividendlar 
250 000 
Oddiy aktsiyalar 150 000 
4.Muvofiqlik tamoyiliga asosan hisoblash usuli 
xarajatlar quyidagi holatlarda tan olinadi: 
a) 
Xarajatlar pul 
bilan 
. 
b) 
Ular joriy hisobot davridagi ishlab topilgan daromadlar bilan 
. 
v) 
Ular faqat ishlab topshgan daromadlar bilan 
. 
g.) 
Ular faqat joriy hisobot davri bilan 
n 
. 
5. 
Joriy aktivlari 20 000 
, jami aktivlari 50 000 
, joriy majburiyatlari - 15 000 
va 
jami majburiyatlari 30 000 
kompaniyaning joriy likvidlik koeffitsienti quyidagicha: 

---

321 
 
a) 
2,00 
b) 
1,66 
v) 
1,33 
g) 
3,33 
6. 
Manyufekchyuring kompaniyasi boshqa kompaniyaga unga zarur 
va 
avval 18 oy xizmat qilgan ishlab chiqarish uskunasining bir qismini sotdi. Uskunaning qiymati - 1 000 
000 
, 
eskirishi - 200 000 
. Uskuna 900 000 
sotildi. Pul oqimlari xarakati 
hisobotda bu operatsiya quyidagicha aks ettiriladi: 
a) 
900 000 
, pul 
manbai sifatida moliyaviy 
. 
b) 
100 000 
, pul 
manbai sifatida investitsiyalar 
. 
v) 
100 000 
, pul 
ari manbai sifatida moliyaviy 
. 
g) 
900 000 
, pul 
manbai sifatida investitsiyalar 
. 
7. 
2003 yilning 1 yanvarida Marmar kompaniyasi Milliy bank dan yillik 40 % stavka 
3 yil muddatga 3 000 000 
kredit olgan. Kredit shartnomasining shartlariga muvofiq 
kompaniya har yarim yillik yakuniga 
, asosiy qarzning 500 000 
va qolgan qarz 
hisoblangan foizlar miqdorida 
amalga oshirishi lozim. 
2003 yilning 1 yanvarida rasmiylashtirilgan jurnal yozuvlari quyidagi 
ega: 
Debet Kredit 
a) 
Pul 
3 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
3 000 000 
b) 
Pul 
3 000 000 
Uzoq muddatli qarz majburiyatlarining joriy qismi 1 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
v) 
Pul mabl
3 000 000 
Uzoq muddatli qarz majburiyatlarining joriy qismi 1 000 000 
Qisqa muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
g) 
Pul 
3 000 000 
Qisqa muddatli bank kreditlari 
1 000 000 
Uzoq muddatli bank kreditlari 
2 000 000 
8. Sharq gilamlari bilan savdo qiluvchi vositachi 
potentsial mijoziga gilamni, uning uyiga 
qanday mos kelishini bilish uchun olib ketishga ruxsat berdi. Gilamning sotish bahosi 15000 
, 
vositachi uchun esa gilam 7000 
tushgan. Bu holda vositachi uchun tan olingan daromad 
quyidagini tashkil qiladi: 
a) 7 000 
b) 15 000 
v) 8 000 
g) 0 
9. Kompaniya sotish hajmidan 7% miqdorida sof foyda oldi. Sotish hajmi 500 000 000 
tashkil 
qilgan. Bunda sof foyda summasi quyidagini tashkil etadi: 
a) 35 000 000 
b) 35 000 
v) 71 285 000 
g) 11 285 
10. Quyida keltirilgan shartlardan qaysi biri ijarani operatsion yoki moliyaviy ijaraga ajratishda 
kerak 
shartlardan 
hisoblanadi? 
a) Ijara muddati oxirida mulk huquqi ijarachiga 
. 
b) Ijara muddati aktivlar xizmat muddatining asosiy qismi hisoblanadi. 

---

322 
 
v) Ijara ijarachiga ijara muddati oxirida aktivlarni haqqoniy bozor bahosidan yuqori bahoda sotib olish 
huquqini beradi. 
g) Lizing sharoitida ijara 
eng kam miqdori ijaraga olingan aktivlar haqqoniy bozor 
bahosining 90% dan yuqori yoki unga teng 
tashkil qiladi. 
 
11. Kompaniyada TMZlar 
qiymatiga ega 
: 
TMZ sotib olish sanasi 
Birliklar soni sotib olingan 
Har bir birlik tannarxi 
15.01 
2 000 
2,00 
20.07 
3 000 
2,20 
03.09 
1000 
2,30 
29.10 
5 000 
2,50 
12.12 
1000 
2,60 
TMZning yakuniy 
2 500tani tashkil kiladi. TMZ qiymatini baholash uchun FIFO usulini 
sotilgan tovarlar qiymati qanday edi? 
a) 5 100 
b) 6 350 
v) 21 650 
g) 22 167 
Andijon kompaniyasi TMZ hisobini asosiy tovarlar guruhi usulini 
holda tannarx yoki 
sotishning sof qiymatidan eng kichigi 
hisob yuritadi. Bosh buxgalter yordamchisi quyidagi 
tahlilini tayyorladi: 
TMZ turkumi 
kiymati 
Sotishning sof kiymati 
A 
22 000 
20 000 
B 
45 000 
95 000 
V 
18 000 
36 000 
g 
56 000 
55 000 
Jami: 
141 000 
206 000 
Buxgalteriya balansida TMZ 
quyidagi summa 
kerak: 
a) 138 000
b) 141 000
v) 206 000
g) 209 000