|
2.2. BHXS (IAS
Pul oqimlari
hisobot standartining
mazmuni va
pul oqimlari
axborot, moliyaviy
hisobotlardan foydalanuvchilar uchun,
pul
va
ularning ekvivalentlarini hosil qilish qobiliyatiga hamda ushbu pul oqimlaridan
foydalanish ehtiyojlariga baho berish asosi sifatida foydalidir. Foydalanuvchilar
tomonidan iqtisodiy qarorlar qabul qilinishi uchun,
pul
va ularning ekvivalentlarini hosil qilish qobiliyatiga hamda buning
muddati va aniqligiga baho berish talab etiladi.
pul oqimlari
hisobotni mazkur Standartning
talablariga mos ravishda tayyorlab, moliyaviy hisobotlar taqdim etiladigan har bir
davrda moliyaviy hisobotlarning ajralmas qismi sifatida takdim etishi shart.
40
Pul oqimlari
hisobot davr davomidagi pul oqimlarini operatsion,
investitsion va moliyaviy faoliyatlar
tasniflangan holda
kerak.
Operatsion faoliyat natijasida kelib chiqadigan pul oqimlarining summasi -
, moliyalashtirishning tashqi manbalariga murojat qilmasdan,
operatsion faoliyatidan yuzaga kelgan qarzlarini
,
operatsion
faoliyatini yurgizish qobiliyatini saqlash, dividendlarni
va yangi
investitsiyalar qilish uchun yetarli
pul oqimlarini qay darajada hosil
qilganligini aks ettiruvchi asosiy
. Operatsion faoliyatidan oldingi
davrlarda kelib chiqqan pul oqimlarining alohida tarkibiy qismlari
, boshqa
bilan birgalikda, operatsion faoliyat
hosil
kelgusi pul oqimlarini prognoz qilishda foydalidir.
Operatsion faoliyat
pul oqimlari asosan
asosiy
daromad keltiruvchi faoliyatidan kelib chiqadi. Binobarin, ular asosan foyda yoki
zararni shakllantiradigan operatsiyalar yoki boshqa hodisalar natijasida kelib chiqadi.
Operatsion faoliyat natijasidagi pul oqimlariga quyidagilar kiradi:
(a)
tovarlarni sotish va xizmatlarni
kelib tushgan pul
;
(b)
royalti, xizmatlar haqi, komission
va boshqa daromadlar
kelib tushgan pul
;
(v)
mol etkazib beruvchilarga tovarlar va xizmatlar uchun
;
(g)
hodimlarga va xodimlar nomidan
;
(d)
tashkilotining
polislari
mukofotlari va
talablarlari, annuitetlar va boshqa
pul tushumlari va pul
;
(e)
daromad
hamda soliqlarning qaytarilishi, agar
ular moliyaviy yoki investitsion faoliyat bilan aniq
; va
(j)
vositachilik yoki oldi-sotdi maqsadlarida tuzilgan shartnomalar
pul tushumlari va
.
Asosiy vositani sotish kabi ayrim operatsiyalar, tan olinadigan foyda yoki
zararga kiritiladigan foyda yoki zararga olib kelishi mumkin. Bunday operatsiyalarga
taaluqli pul oqimlari investitsion faoliyatdan pul oqimlari
hisoblanadi. Ammo,
BHXS
Asosiy vositalar
da
, ijaraga berish va keyinchalik sotish
uchun
aktivlarni ishlab chiqarish yoki sotib olish uchun qilinadigan
operatsion faoliyatdan keladigan pul oqimlari sifatida xizmat qiladi. Bunday
aktivlarni ijaraga berish va keyinchalik sotishdan olinadigan pul tushumlari ham
operatsion faoliyatga tegishli pul oqimlaridir.
quyidagilardan birini
holda operatsion faoliyati
pul oqimlarini hisobotda
kerak:
(a)
bevosita usul, bunda yalpi pul tushumlari va yalpi pul
asosiy toifalari
; yoki
(b)
bilvosita usul. Bu usulda foyda yoki zarar pulga daxli
operatsiyalarning va
yoki kelgusi davr operatsion pul tushumlari yoki
har qanday kechiktirilishi yoki hisoblanishining natijalarini, hamda
investitsion yoki moliyaviy pul oqimlari bilan
daromad yoki harajatlarni
41
hisobga olgan holda
.
Investitsion faoliyat natijasidagi pul oqimlarini alohida oshkor etish muhimdir,
chunki bunday pul oqimlari kelajakdagi daromad va pul oqimlarini olish uchun
resurslar uchun qancha harajatlar sarflanganini aks ettiradi. Moliyaviy
holat
hisobotda aktiv tan olinishiga olib keladigan harajatlargina
investitsion faoliyat sifatida tasniflanishi mumkin. Investitsion faoliyat natijasida
kelib chiqadigan pul oqimlarining misollari quyida keltirilgan:
(a)
asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va boshqa uzoq muddatli aktivlarni
sotib olish uchun qilingan
. Bu
, shuningdek, tajriba-
konstruktorlik ishlariga ajratilgan va kapitallashtiriladigan xarajatlar va
ehtiyojlari
uchun (
hisobi usulida)
asosiy vositalar
kiradi;
(b)
asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va boshqa uzoq muddatli aktivlarni
sotishdan kelgan pul tushumlari;
(v)
boshqa
ulushli yoki qarz instrumentlarini sotib
olish hamda
korxonalarda ulushga ega
uchun amalga oshirilgan
(pul
ekvivalentlari
hisoblanadigan yoki vositachilik va
oldi-sotdi uchun
instrumentlar uchun qilingan
tashqari);
(g)
boshqa
ulushli yoki qarz qarz instrumentlarini va
korxonalardagi ulushlarni sotishdan kelgan pul tushumlari (pul mabla
ekvivalentlari
hisoblanadigan yoki vositachilik va oldi-sotdi uchun
instrumentlar
kelgan tushumlardan tashqari);
(d)
boshqa tomonlarga berilgan
va qarzlar (moliyaviy institutlar
tomonidan berilgan
va qarzlardan tashqari);
(e)
boshqa tomonlarga berilgan
va qarzlarning qaytarilishi
natijasidagi pul tushumlari (moliyaviy institutlar tomonilan berilgan
va
qarzlardan tashqari);
(j) fyuchers shartnomalari, forvard shartnomalari, optsion shartnomalari va
svop shartnomalari
pul
, bundan bu shartnomalar vositachilik yoki
oldi-sotdi uchun
holatlar , yoki
moliyaviy faoliyat sifatida
tasniflanadigan holatlar mustasno; va
(z)
fyuchers shartnomalari, forvard shartnomalari, optsion shartnomalari va
svop shartnomalari
pul tushumlari, bundan bu shartnomalar vositachilik
yoki oldi-sotdi uchun
holatlar, yoki
moliyaviy faoliyat
sifatida tasniflanadigan holatlar mustasno.
Shartnoma muayyan pozitsiyani xejlash sifatida hisobga olinganida, shartnoma
pul oqimlari xejlanuvchi pozitsiya
pul oqimlari bilan bir xil tarzda
tasniflanadi.
Moliyaviy faoliyatdan kelib chiqadigan pul oqimlarini alohida
muhimdir, chunki bu
moliyalashtiradigan tomonlar kelgusi pul
oqimlariga
talablarni oldindan bilishi uchun foydalidir. Moliyaviy faoliyat
natijasida kelib chiqadigan pul oqimlarining misollari quyida keltirilgan:
(a)
aktsiyalar yoki boshqa ulushli instrumentlarni chiqarishdan keladigan pul
tushumlari;
(b)
aktsiyalarini sotib olish yoki muomaladan chiqarish
42
uchun mulk egalariga
;
(v)
qarz majburiyatlarini chiqarish, qarzlar berish, veksellar, obligatsiyalar,
ipotekalar va boshqa qisqa muddatli yoki uzoq muddatli qarz majburiyatlarini
chiqarishdan olingan pul tushumlari;
(g)
qarzlar
; va
(d) ijaraga oluvchi tomonidan moliyaviy ijara
majburiyatini
kamaytirish uchun
Do'stlaringiz bilan baham: |
