Sportda matematika

 
 
 
 

---

293 
 
80
Nafas olishda ishtirok etuvchi muskullar(rasm 1) 
Diafragma
 
– ko‘ndalang-targ‘il muskul to‘qimadan tuzilgan yupka muskul. U gumbazsimon 
shaklda bo‘lib, ko‘krak qafasini qorin bo‘shlig‘idan ajratib turadi. Diafragmani markaziy va eng 
yuqori qismi-payli markaz deyiladi. Atrofdagi periferik qismi esa muskul to‘qimadan iborat bo‘lib, 
muskulli qism deyiladi. Diafragmada 3 qism – to‘sh, kovurg‘a va bel qismlari farqlanadi. Tush 
qismi tush suyagini xanjarsimon o‘simtasidan boshlanadi. Kovurg‘a qismi tush suyagini 
xanjarsimon o‘simtasidan boshlanadi. Kovurg‘a qismi 6-ta pastki kovurg‘alarning tog‘aylaridan va 
yoysimon paylardan boshlanadi. Bu qismda o‘ng va chap oyokchalar farqlanadi. O‘ng oyokcha 
yoysimon paylardan boshlanadi, chap oyokcha esa oxirgi ko‘krak umurtqasidan va 4-ta yuqori bel 
umurtkqalaridan boshlanadi. Chap va o‘ng tomondagi oyokchalar o‘rtasida teshiklar bor. Bu 
teshiklardan kizilungach, adashgan nerv, aorta, ko‘krak limfa oqimi o‘tadi. Payli markazning ung 
kismida xam teshik bo‘lib, undan pastki kovak vena o‘tadi. Diafragmani asosiy vazifasi bu nafa 
olish protsessida ishtirok etishi. Diafragmani muskulli qismi qisqarganligi sababli xarakatlar 
vujudga keladi. Payli markaziy qismi esa muskulli qism qisqargandan so‘ng pasiv xolda 
xarakatlarni takrorlaydi. 
Muskul tolalar qisqarganda diafragma pastga tushadi, natijada ko‘krak qafasi kengayadi va o‘pkaga 
xavo o‘tish tezlashadi. Bunda limfa oqimini yurak tomon xarakati xam tezlashadi.Muskul tolalar 
bushashganda diafragma yuqoriga, ko‘krak qafasi tomon ko‘tariladi. SHuni aytib o‘tish kerakki, 
diafragmani pastga tushishi aktiv xolda o‘tadi, yukoriga ko‘tarilish esa passiv xolda ro‘y beradi va 
bu protsess qorin bo‘shlig‘i bilan ko‘krak qafasi bosimlari orasidagi farqi xisobiga sodir bo‘ladi. 
Turli jismoniy xarakatlar va xolatlarda, masalan, gimnastik ko‘prik yoki ko‘lda tik turish xolatlarida 
diafragmani ishi murakkablashadi va nafas olish protsessi ancha kiyinlashadi. Diafragma sport bilan 
shug‘ullangan odamlarda yaxshi rivojlangan. Harakatchanligi sport bilan shug‘ullanganlarda (6-8 
sm), shug‘ullanmaganlarda (3-4 sm). Diafragmani joylashishi yoshga, nafas olish, ekskursiyagi va 
tananing xolatiga bog‘lik. Yosh bolalarda diafragma kattalarga nisbatan, baland joylashadi. Tanani 
tik xolatiga nisbatan gorizontal xolatida diafragma baland joylashadi. Yoshi katta odamlarda 
80