Sezgi va idrokni tadbiq etish usuli. Sportda sezgini o’rganish asosan ikkita maqsadni ko’zlaydi: Sportchining sport qobiliyatlarini diagnostika qilish va uning funktsional holatiga baho berish..O’z mazmuniga ko’ra bir-biridan farq qiluvchi sport turlari sportchining ko’rish,kinestetik va boshqa sezgilariga nisbatan turlicha talablarni qo’yadi. Shuning uchun ham ulardagi interindividual farqlar sportdagi saralashga xizmat qiladi. Ayni paytda interindividual farqlar, masalan, bir odamga xos bo’lgan sezgilarning absalyut dinamikasi va xilma-xilligi funksional holatning xarakteristikasi, ya’ni tavsifi bo’lib xizmat qilishi mumkin (charchash, mashq holatining pasayishi, start oldi lixaradkasi va h.k..).
Propriotseptiv sezuvchanlikni tadqiq etishda turli shakldagi kinematometrlar (harakatni o’lchash asboblari) va dinomometrlar (kuchni o’lcham asboblari) dan foydalaniladi. Bunda sinalayotgan shaxs muayyan burchakni hosil qilishi (kinematometrda) yoki berilgan miqdorda teng mushak kuchini qayta namoyon etishi kerak bo’ladi.
Diqqatni tadqiq etish usuli. Diqqatnt tadqiq etish jarayonida uning sportchi funktsional holatiga, u bajarayongan faoliyatga, atrof muhitdagi sharoitga hamda sportchining o’tkazilayotgan tadqiqotlarga nisbatan munosabatiga va h.k..ga bog’liq ekanligini hisobga olish zarur.
Shu sababli sportchilarning o’z diqqat-e’tiborlarining buzilishi: diqqatni to’plashdagi qiyinchiliklar, te-tez chalg’ishlari, parishonxotirliklari va h.k...lar haqidagishikoyatlariga alohida axamiyat qaratish kerak. O’ta charchoqlik, mashqlangan holatlarni unitish, start oldi lixaradkasi aksariyat xollarda diqqatning buzilishi oldidan yuz beradi.
Psixologiyada diqqatni tadqiq qilish uchun maxsus tajribaviy usullar ishlab chiqilgan bo’lib, ular asosan diqqatning alohida xususiyatlarini (diqqat xajmini, to’plaganligini,barqarorligini va ko’chuvchanligini) tadqiq etishga yo’naltirilgandir. Diqqatning xajmi odatda taxistaskopik usuli bilan tadqiq etiladi: sinovga jalb etilgan shaxsga qisqa muddatga ( bir soniyaga qadar) katakchalariga oddiy tarzda tushirilgan rasmlari bor jadvallar ko’rsatiladi (ular aylana, uchburchak, xojsimon belgilar va h.k..lar bo’lishi mumkin). Diqqatning xajmi javoblar varaqasidan o’rin olgan va to’g’ri joylashtirilgan eng ko’p rasmlar soniga ko’ra aniqlanadi.
Diqqatning to’planganligini, barqarorligini, jadalligini hamda ko’chuvchanligini baholash uchun maxsus korrekturali testlar qo’llanilib, ular odatda, tasodifan bir qatorga tushib qolgan harflar raqamlar yoki shakllar qatoridan iborat bo’ladi. Sinovga jalb etilgan shaxs ular bilan oddiy aqliy amallarni bajaradi (ularni sanaydi, o’chiradi, kodlashtiradi va h.k...). Hatolar soni va amallarni bajarish tezligi sinovga jalb etilgan shaxs diqqatining miqdoriy xarakteristikasini chiqarish uchun xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |