Turi
|
Mazmuni
|
Xarakterli jihatlar
|
Xolding
|
Bosh korxonalarning aksiyalar nazora paketiga ega bo‘lgan va ularga nisbatan belgilangan funktsiyalarni bajaruvchi xo‘jalik jamiyati shaklidagi yuridik shaxs
(sof xolding, ma’muriy xolding,
moliyaviy xolding va h.k.)
|
Xolding strukturasi: asosiy jamiyat,
vakolatxona va filiallar, sho‘ba va qaram korxonalar, boshqa firma va xo‘jalik subyektlari. Xolding boshqa kompaniyaga nisbatan sho‘ba kompaniya bo‘lishi mumkin
(oraliq xolding). Xolding shakllantirish uchun shartnoma asoslari talab etilmaydi.
|
MSG
|
MSG tashkil etish haqida shartnoma
imzolagan, yuridik shaxs huquqiga ega xo‘jalik sub’ektlari majmui. Tovar va xizmatlar ishlab chiqarish sohasida amal qiluvchi strukturalar va moliyaviy struktura mavjud bo‘lishi shart. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi shart.
|
Kuchli moliyaviy markaz va boshqaruv
tizimiga ega birlashma. “Bosh kompaniya”-“sho‘ba kompaniya” asosida ham, ishtirok etish tamoyili bo‘yicha ham hamkorlik qilishi mumkin.
|
Konstern
|
Manfaatlar umumiyligi, moliyalashtirish, ishlab chiqarish hamkorligi bilan bog‘langan, yagona mulkchlilik negizi va nazorat organiga ega bo‘lgan korxonalar birlashmasi. Nazorat nizom kapitalida ishtirok etish tizimi orqali amalga oshiriladi.
|
Yaqqol ifodalangan ishlab chiqarish negizi mavjudligi.
Ixtisoslashuv va kooperatsiya darajasi
yuqoriligi bilan tavsiflanuvchi vertikal va gorizontal konsternlar farqlanadi. Konstern tashkil qilish uchun konsternga kirishga asos sifatida bitim va shartnomalar mavjudligi talab etiladi.
|
Konglomerat
|
Texnologik jihatdan bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan ko‘p sonli tashkilotlarning birikuvi (birlashish va qo‘shib olish) natijasida vujudga keladigan struktura.
|
Keng miqyosdagi ishlab chiqarish
diversifiktsiyasi va moliyaviy operatsiyalar hajmi.
Shartnoma va bitimlar talab qilinmaydi.
|
Konsorstium
|
Sanoat, moliya, transport, savdo va
boshqa tashkilotlarning vaqtinchalik
birlashuvi. Faoliyatdan maqsad – kata ahamitga ega bo‘lgan, jiddiy resurslar jalb etishni talab qiluvchi loyihalar yoki yirik sanoat loyihalarini amalga oshirish. Boshqaruv ishonch asosida boshqarish instituti vositasida amalga oshiriladi.
|
Bu birlashmani tashkil qiluvchi tashkilotlar mustaqil yuridik shaxs maqomini saqlab qoladi, faqat konsorstium maqsadlariga taalluqli joylarda birgalikda saylangan
rahbariyatga bo‘ysuniladi. Shartnoma asosida tashkil etiladi.
|
Sindikat
|
Xo‘jalik jamiyati shaklida tashkil
etiladigan umumiy organ orqali
xomashyo xarid qilish va mahsulot sotish bo‘yicha tashkiliy jihatdan
rasmiylashtirilgan birlashma. Sindikat a’zolari o‘zining yuridik va ishlab chiqarish mustaqilligini saqlab qoladi.
|
Tashkilotlarning savdo faoliyatigi amalga oshirish uchun birlashuvi.
Raqobatning kuchayishi sharoitlarida
asoslangan. Tashkil etishning asoslari
konvenstional.
|
Kartel
|
Ishlab chiqarish hajmi, sotuv narxi, sotuv shartlari, bozorlarni cheklash masalalari bo‘yicha kelishib olish maqsadida faoliyat yo‘nalishi bo‘yicha bir-biriga yaqin bo‘lgan mustaqil xo‘jalik sub’ektlarining birlashuvi (marketing faoliyatini muvofiqlashtirish).
|
Maqsad – bozor mexanizmlari mukammal bo‘lmagan sharoitlarda bitta bozor sub’ektlarining harakatlarini tartibga solish.
Kartel tarkibiga kiruvchi tashkilotlar yuridik, moliyaviy, ishlab chiqarish va tijorat mustaqilligini yo‘qotmaydi. Bitimlar asosida amal qiladi.
|
Trest
|
Turli tashkilotlar umumiy ishlab
chiqarish majmuiga birlashadigan
tashkiliy jihatdan rasmiylashtirilgan
birlashma. Bunda ular aksiyalar nazorat paketini yoki ishonch asosidagi shartnomani ishonch asosidagi kengashga berib,
yuridik, ishlab chiqarish va tijorat
mustaqilligini yo‘qotadi.
|
Bir xil turdagi mahsulotlarning bitta yoki bir nechta turlariga ixtisoslashgan holda turli yo‘nalishlar bo‘yicha tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradi.
Boshqaruv funktsiyalarning bir erga jamlanish darajasi haddan tashqari yuqoriligi bilan tavsiflanadi.
|
Assostiatsiya
|
Tijorat tashkilotlari o‘rtasida ular
faoliyatini muvofiqlashtirish, shuningdek, umumiy mulkiy
manfaatlarni ifodalash va himoya qilish maqsadida tashkil etiladigan birlashma
|
Assostiatsiya qarorlari uning a’zolari uchun tavsiya berish xarakteriga ega bo‘ladi.
|
