Спорт машғулотининг

Микроцикллар юкламалари динамикасининг ва 
структурасининг хусусиятлари.
Ўтиш даврида юкламалар 
умумий даражаси фаол дам олиш ва машқ билан 
чиниққанликни 
сақлаб 
туриш 
қонуниятлари 
билан 
белгиланади. Бу ерда қарама-қаршилик гуё бирга қўшилиб 
кетгандек бўлади: биринчи томондан, фаол дам олиш 
«
юклама
»дан иборат бўлади, чунки фаол дам олиш 
фаолиятсиз бўлмайди ва бунда маълум даражада иш 
потенциал сарфланади, иккинчидан, айни вақтда «
дам олиш
» 
дир, чунки унда бошқа фаолиятга нисбатан иш қобилияти 
тикланади. Бунда тикланиш эффектига специфик юкламалар 
ҳажми ва интенсив-лигини анча камайтириш йўли билан 
эришилади. Умумий жисмоний юклама ҳажми эса одатда 
анча катталашиб кетиши мумкин. Кўп йиллар давомида 

---

218 
спорт билан шуғулланиш натижа-сида ҳаракат фаолиятига 
кўникиб кетиш туфайли юқори малакали спортчиларда 
ўтиш давридаги юкламалар даражаси кўпинча бошловчи 
спортчиларнинг тайёрлов давридаги юкламалар даража-
сидан ортиқ бўлади. 
Ўтиш давридаги микроцикллар ўзининг қатъий 
аниқлиги билан фарқ қилмайди.
Улар фаол дам олишнинг 
асосий восита сифатидаги фаолият режимига мослаб 
тузилади. Мисол учун, кўп кунлик туристик походнинг 
режими 
микроцикллар 
учун 
асос 
бўлиши 
мумкин. 
Спортчилар ўзини қандай ҳис қилишига қа-раб, машғулот ва 
дам олиш кунларининг сони шундай белгиланади-ки, унда 
ҳар ким ўз куч-қувватининг узлуксиз ошиб бораётганини хис 
этсин. Образли қилиб айтганда, спортчи ўтиш даврининг 
охирида танланган спорт тури бўйича янги-янги юксак 
марраларни штурм қилишга ғоят кучли орзу, интилиш ҳис 
этиши керак. 
Даврий жараённинг исталган фазаси сингари, ўтиш 
даври ҳам қатъий чегарага эга бўлмайди. Организмнинг 
функционал ва адаптацион имкониятлари тиклана борган 
сари у навбатдаги цикл-нинг тайёрлов даврига ўтиб боради. 
Агар спортчи тайёрлов даврида етарли даражада юксак 
юкламалар олмаган бўлса, яъни етарли даражада тез - тез 
машўулот 
қилмаган, 
мусобақалар 
ва 
шунга 
ўхшаш 
тадбирларда кам қатнаш-ган бўлса, у ҳолда ўтиш даври зарур 
бўлмай қолади. Бундай ҳолларда машғулот жараёнини 
иккиланган цикл типида, яъни мусобақа давридан кейин 
иккинчи тайёрлов даври, сўнгара эса иккинчи мусобақа 
даври ва фақат унинг кетидангина ўтиш даври бошланадиган 
қилиб ташкил этган маъқул. Ярим йиллик цикллар-дан 
фойдаланаётган пайтдаги айрим ҳолларда ҳам машғулотнинг 
бундай тузилиши тўғри бўлади. 

---

219