Spontan va majburiy o‟tishlar. Eynshteyn koeffestientlari



Download 39,24 Kb.
Sana31.12.2021
Hajmi39,24 Kb.
#271767
Bog'liq
Maruza-3


Spontan va majburiy o‟tishlar. Eynshteyn koeffestientlari.

Spontan va majburiy nurlanish - yorulik yutilishiga teskari bo’lgan jarayonlardir. Muvozanatli jarayonlarda (termodinamik muvozanat) bu ikkala xodisaning bo’lish e’timolligi bir xil, Shuning uchun “jism - nurlanish” orasida muvozanat saqlanadi, yaoni jismning temperaturasi (T=const) o’zgarmaydi.

Bu xulosaga 1916 yilda Eynshteyn nurlanishga doir tajriba natijalarini nazariy tushuntirish orqali keladi.

Ikkita stasionar holatni qaraylik. Bu kvant holatlarining energiyasi mos holda yen va yem bo’lsin (En > yem). yen sathdan yesat’ga o’tish spontan va majburiy bo’lishi mumkin, aksincha yem ® yen o’tish esa faqat majburiy ro’y beradi. Atomning yen xolatdan yem holatga birlik vaqt ichida spontan o’tish e’timolligi Anm bo’lib, bu o’tishda atom o’zidan   = yen-Em energiya kvantini nurlantiradi.

Agar yen energiyali sat’da Nn dona atom bo’lsa, vaqt birligi ichida spontan ko’rinishida Em energiyali quyi satxga   dona atom o’tadi, yaoni

=AnmNn­ .  (16.1)

Majburiy otish ehtimolligi Rnm - yen ® yem otishda qatnashadigan atomning vaqt birligidagi majburiy otish etimolligi shu otishga mos keladigan, chastotasi   bolgan, majbur qiluvchi elektromagnit tolqinlar energiyasining spektral zichligi f(w, T) ga proporsional boladi, ya’ni

Rnm=Bnm f (w, T), (16.2)

Rmn=Bmn f (w, T) , (16.3)

bunda Bnm= Bmn, vaqt birligida va f(w, T)=1 ga teng bo’lgandagi majburiy nurlanish (yutilish)e’timolligi.

Vaqt birligida yen ® yem o’tish sodir qilayotgan atomlar soni

 =Rnm Nn=Bnm Nn f(w, T) (16.4)

 

va yem ® yen majburiy o’tishda qatnashayotgan atomlar soni esa



 =Rmn Nm=Bmn Nm f(w, T). (16.5)

(16.1)-(16.5), formulalardagi Bnm, Bmn, Anm - kattaliklar Eynshteyn koeffisientlari deyiladi.

Muvozanat vaziyatida vaqt birligidagi yen ® yem o’tishlar soni bilan yem ® yen o’tishlar soni bir xil.

Bu hodisaga asoslanib Eynshteyn absalyut qora jism nurlanishi uchun Plank formulasini juda sodda qilib keltirib chiqarish usulini ko’rsatdi. Faraz qilaylik, yen>Em, u holda yem ® yen o’tish faqat tashqi nurlanish taosirida majburiy amalga oshiriladi. yen ® yem o’tish esa, majburiy ravishda ham, spontan ravishda ham bo’lishi mumkin.

Muvozanat paytida

 =   +    (16.6)

(16.1), (16.4), (16.5) ga asosan

VmnNm f(w, T)= VnmNn f(w, T)+AnmNn. (16.7)

 

Bundan muvozanat paytida Vnm=Bmn bo’lishini xisobga olsak,



 

  (16.8)

bo’ladi.


Muvozanat paytida holatidagi sistemada atomlarning energetik sathlari bo’yicha taqsimlanishi Bolsman qonuni asosida topiladi, yaoni

  (16.9)

bunga asosan (16.8) ni



  (16.16)

ko’rinishda yozamiz.

hw << kT da (16.16) dan yehw/kT»1+hw/kT deyish mumkin. U holda (16.16) formuladan Reley - Djens formulasi kelib chiqadi, ya’ni

  (16.16)

Reley - Djins formulasini



  (16.16)

ga solishtirsak,



ekanligini ko’rish mumkin, bu ifodani (16.16) ga qo’ysak



  (16.16)

Plank formulasini xosil qilamiz. Agar



ekanligini xisobga olsak, (16.16) formulani



ko’rinishda ham ifodalash mumkin, chunki,



.

Shunday qilib, muvozanatli nurlanishda energetik sat’lar orasidagi o’tish jarayonlari extimolliklarining bir xilligi nurlanish qonunlarini bu oyaga aoslanib sodda ko’rinishda keltirib chiqarish mumkinligini ko’rsatadi.
Download 39,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish