Spirtlar Reja

Оlinish usullari

1. Sanoatda yog’ochni quruq haydash yo’li bilan metanol olinadi, shuning uchun u yog’och spirti deb nomlanadi.
2. Sun’iy usulda anorganik moddalardan olinadi (t = 300 0C, P = 50 MPa, ZnO yoki CuO ishtirokida):
CO + 2H2 → CH3OH
3. Etanol ko’pchilik hollarda tarkibida shakar, kraxmal bo’lgan moddalarni bijg’itish usuli bilan olinadi:
C6H12O6 → 2C2H5OH + 2CO2
4. Sun’iy usulda etilenni gidratlash usuli bilan olinadi. Reaksiya 260-300 0C va ~10 MPa da maxsus katalizator ishtirokida boradi:
C2H4 + H2O → C2H5OH

Оlinish usullari

5. Atsetilenni gidratlab (Kucherov reaksiyasi) sirka aldegidi olinadi va uni qaytarib etanol olish mumkin:
HC ≡ CH + H2O → CH3 – CHO + H2 → CH3 – CH2 – OH
6. Galogenalkillar suv yoki ishqorlarning suvli eritmalari bilan qizdirilganda spirtlar hosil bo’ladi:
C2H5Cl + H2O → C2H5OH + HCl
C2H5Cl + NaOH → C2H5OH + NaCl

Fizikaviy хоssalari.

Tarmoqlanmagan zanjirli birlamchi spirtlarning CH3OH dan C11H23OH gacha bo’lganlari odatdagi sharoitda suyuq, C12H25OH dan boshlab qattiq moddalardir. Quyi spirtlar suv bilan istalgan nisbatlarda aralashadi. Molekulyar massa ortishi bilan ularning eruvchanligi kamayib boradi. Spirtlarning agregat holati tegishli to’yingan uglevodorodlarga nisbatan suyuq yoki qattiq bo’lishiga sabab ularning molekulalari orasida vodorod bog’lari mavjud bo’lishidir:
R R R R
| | | |
…O – H…O – H…O – H…O – H…