Spirtlar Reja

Spirtlar

Reja:

• 1. Spirtlarni xushbo'y xidli organik moddalar olishdagi ahamiyati.
• 2. Spirtlarni olish usullari.
• 3. Aromatik spirtlar: olinish va xossalari

• Uglevodorodlardagi bir yoki undan ortiq vodorod atomining mos sonli gidroksil guruhlariga almashtirilishi natijasida hosil bo’lgan organik moddalar spirtlar deyiladi. Molekulasidagi gudroksil guruhlarining soniga qarab, spirtlar
• bir atomli CH3OH


• ikki atomli HOCH2 – CH2OH
• uch atomli CH2(OH) – CH(OH) – CH2OH bo’ladi.

Gidroksil guruhi bilan bog’langan radikal turiga ko’ra spirt turlari.

Spirtlar gidroksil guruhi qanday uglerod atomi bilan bog’langanligiga qarab birlamchi, ikkilamci va uchlamchi spirtlarga bo’linadi
R – OH R-CH-R R \
birlamchi spirt | R - C-OH
OH R/
ikkilamchi spirt uchlamchi spirt
Spirtlarning izomeriyasi va nomlanishi.
Spirtlarda izomeriyaning ikki turi, uglerod zanjirining izomeriyasi va uglerod zanjiridagi gidroksil guruh holatining izomeriyasi uchraydi. Metil va etil spirtning izomerlari yo’q, propil spirti ikkita izomerga ega:
OH
|
CH3 – CH2 – CH2 – OH CH3 – CH – CH3
birlamchi propil spirt ikkilamchi propil spirt
Sistematik nomenklaturaga ko’ra avval tarmoqlangan uglerod atomi raqami, keyin unga birikkan radikal nomi, undan keyin tegishli to’yingan uglevodorod nomiga -ol qo’shimchasi qo’shilib, oxirida gidroksil guruh bilan bog’langan uglerod atomining raqami ko’rsatiladi. Zanjirni raqamlash OH guruhiga yaqin tomondan boshlanadi:
H3C – OH H3C – CH2 – OH H3C – CH2CH2 – OH
metanol etanol propanol-1
4 3 2 1 1 2 3 4 5
CH3-CH – CH-CH3 CH3-CH-CH-CH2 -CH3
| | | |
CH3 OH CH3 OH
3-metilbutanol-2 2-metil pentanol-3