Spektroskopiya

---

Spektroskopiya

Spektroskopiya 

materiya

 va 

nurlanish

 orasidagi bogʻliqlikni oʻrganuvchi 

ilmiy

 sohadir. Tarixan,

spektroskopiya oq yorugʻlikning shaffof jismlardan oʻtayotib, toʻlqin uzunliklari turli boʻlgan

ranglarga ajralishini kuzatishdan boshlangan. Keyinchalik ushbu 

konsept

 nafaqat koʻrinuvchi

yorugʻlik, balki har qanday 

elektromagnit nurlanishning

 modda bilan oʻzaro taʼsirlanishini oʻz

ichiga qamrab oldi. Spektroskopik maʼlumot odatda 

spektr

 yordamida beriladi.

Spektroskopiya (spektr va ... skopiya) — fizikaning elektromagnit nurlanish spektrlarini

oʻrganuvchi boʻlimi. S. usullari bilan atom, molekulalarning energiya sathlari, ulardan hosil

boʻlgan makroskopik tizimlar va energiya satqlari orasidagi kvant oʻtishlar oʻrganiladi. Bular

moddaning tuzilishi va xossalari toʻgʻrisida muhim maʼlumotlar beradi.

S.ning paydo boʻlishi (I. Nyuton birinchi bor Quyosh nurlarini spektrga ajratgan vaqti) 1666-

yillarga toʻgʻri keladi. Asosan, 19-asrning boshidan spektral sistematik ravishda oʻrganilgan.

Yorugʻlikning

 

shaffof

 

prizmadan

 oʻtishi uning 

ranglarga

 ajralishiga olib kelishini koʻrsatuvchi 

tarx

.

---

S. maʼlum belgilarga koʻra, mas, elektromagnit toʻlqinlarning toʻlqin uzunligiga koʻra

radiospektroskopiya (radiotoʻlqin sohasi), optik spektroskopiya, rentgen spektroskopiyasi va

h.k., tekshirilayotgan tizimlarning xiliga qarab atom spektroskopiyasi, molekulyar

spektroskopiya va boshqa boʻlimlarga boʻlib qaraladi.

Atom S.si spektrlarni tahlil qilish yoʻli bilan atom elektronlari qobiqlarining tuzilishini aniqlash;

spektral chiziqlarning oʻta nozik strukturasini oʻrganish orqali atom yadrolarining momentlari

haqida maʼlumotga ega boʻlish; spektral chiziqlarning ravshanligi, yutilishi, kengayishi va

surilishi orqali atomlar hosil qilgan muhitning xossalarini oʻrganish bilan shugʻullanadi.

Kristallar S.si da kristallardagi energetik holatlar va ular orasidagi oʻtishlarni oʻrganuvchi

muhim usullar karaladi. S. elektronli va fononli (panjaraning kvantlangan tebranishlari)

boʻladi. Mole kul yar S. — har xil jism molekulalaridan tuzilgan murakkab gaz, suyuqlik va

qattiq holatdagi moddalarning spektrlarini tekshiradi. Rentgen nurlari S.si moddaning

elektron tuzilishini yutilayotgan, chikayotgan rentgen nurlari spektrlari hamda fotoelektron

nurlanish spektrlari orqali oʻrganadi.

Yadro S.si S.ning alohida tadqiqot sohasi hisoblanadi. U atom yadrosining tuzilishi, yadro

kuchlari va yadroning turli xossalarini oʻrganadi. Yadro S.sini alfa, beta va gamma S.si deyish

ham mumkin.

Molekular spektroskopiya (http://www.ziyonet.uz/get_file.php?file=znuz_442_2010042315

1829.rar)

ZiyoNetda

 

Timeline of Spectroscopy (http://spectroscopyonline.findanalytichem.com/spectroscopy/a

rticle/articleDetail.jsp?id=381944&sk=&date=&pageID=1)

 

Arxivlandi (https://archive.is/20

130418233543/http://spectroscopyonline.findanalytichem.com/spectroscopy/article/artic

leDetail.jsp?id=381944&sk=&date=&pageID=1)

 2013-04-18 at 

Archive.is

[[]]

(spektroskopiya tarixi)

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada 

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Havolalar

---

 

Soʻnggi tahrir 12 kunlar avval MalikxanBot tomonidan amalga oshirildi  

Fanlar haqidagi ushbu maqola 

chaladir

. Siz uni 

boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.ph

p?title=Spektroskopiya&action=edit)

 

Vikipediyaga

 yordam berishingiz mumkin.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Spektroskopiya&oldid=23970

35

" dan olindi