So‘z va gap kengaytiruvchilari haqidagi nazariy qarashlar tahlili



Download 18,97 Kb.
bet2/2
Sana13.06.2022
Hajmi18,97 Kb.
#665471
1   2
Bog'liq
hoat 4

2-TOPSHIRIQ. Quyidagi jadvalni to’ldiring.



Mustaqil kesimni hosil qiluvchi grammatik shakllar

Nomustaqil kesimni hosil qiluvchi grammatik shakllar




Shaxs-son va zamon 
shakllaridagi fe’l kesimlar ham da b og iam ali va bogiam asiz 
qoilan g an ot kesimlar mustaqil kesim sanaladi: 
Ja h l - 
dushman, 
aql - 
do'st. 
Bu qiz 
Gulnor edi. 
Q ayda dir b o ‘g ‘otdan suv 
tomchilaydi.

Shart mayli shaklidagi kesim nomustaqil kesim shakli sanaladi. 
Ular asosan ergashgan qo'shm a gaplarda ergash gaplaming kesimi 
vazifasida qoilanadi: 
Agar shu ко ‘rganlarini 
hikoya qilib bersa, 
hech kim ishonmaydi. Havo 
bulut bo'Isa ham, 
yom g ‘ir yog ‘madi. 
M ehm onlar 
kelishsa, 
biz ularni sam im iy kutib olamiz.




Istak gaplarning kesimi, garchi ular shart mayli shaklida 
qo'llansa ham, mustaqil kesim sanaladi: 
Qani edi, ham m a sizga 
o'xshasa. 
Bugun bir 
osh qilsak.

Qurshovsiz o`z ma‘nosini voqelantira olmaydigan, voqelantirgan taqdirda esa butunlay boshqa ma‘no kelib chiqadigan kesimlik shakli nomustaqil kesimlik shakli (NKSH) deyiladi.




Men kecha maktabga bordim
Birinchi gapning kesimi (bordim) o`z ma‘nosini boshqa gaplarga ehtiyoj sezmasdan voqelantirmoqda
Ma‘nosini yordamchisiz voqelantiradigan kesimlik shakli mustaqil kesimlik shakli (MKSH) deyiladi.

O`qituvchi kelsa, dars boshlanadi.
Ikkinchi gapdagi kelsa, uchinchi gapdagi yog`masa edi, saranjomlab olgan bo`lur edik kesimlarining ushbu gaplarda voqelangan ma‘nolari uchun boshqa gaplar talab qilinadi. Boshqacha aytganda, kelsa va yog`masa edi kesimlaridan anglashilgan shart ma‘nosi boshlanadi, saranjomlab olgan bo`lur edik kesimlari yordamida, saronjomlab olgan edik kesimning ma‘nosi esa undan oldindagi yog`masa edi kesimi yordamida yuzaga chiqadi
.


Asosiy adabiyotlar

  1. Jamolxonov H. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. – Toshkent: O‘zME, 2013.

  2. Sapayev Q. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. – Toshkent, 2009.

  3. Sayfullayeva R. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009.

  4. Rahmatullayev Sh. Hozirgi adabiy o‘zbek tili. - Toshkent: Universitet, 2006.

  5. Hojiyev A. O‘zbek tili morfologiyasi, morfemikasi va so‘z yasalishining nazariy masalalari. – Toshkent: Fan, 2010.

Download 18,97 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish