So’z boshi

Bolalarga mo‘ljallangan  dori turlarini texnologiyasini o‘ziga xosligi 
 YUborish usullaridan eng tabiiy va bola uchun qo‘lay bo‘lganligi uchun dorilarni 
asosiy  qismi  peroral  usulda  qo‘llaniladi.  Peroral  dori  turlarning  asosiy  qismi 
esa  suyuq dorilardan iborat (33%), chunki ularni yosh bolalarga berish juda qo‘lay 
(ayniqsa kichik yoshdagi bolalarni yutish refleksi to‘liq rivojlanmaganligi hisobga 
olinsa), biofarmatsevtik ko‘rsatkichlari nisbatan yuqori. 
     Bolalarga  mo‘ljallangan  peroral  dori  turlari  eritmalar,  miksturalar,  sharbatlar, 
suspenziya, emulsiyalar, suvli ajratmalar, tomchilar shaklida qo‘llaniladi. 
     Pediatriya  amaliyotida,  suyuq  dori  turlaridan  tashqari,  eritilib  beriladigan 
granula  va  quruq  suspenziyalar  sifatida  dorilarni  iste’mol  qilish  maqsadga 
muvofiq. 
     YOshi  7-8  yildan  oshgan  bolalarga  qattiq  dori  turlari  -  tabletka,  draje, 
kapsulalar ham qo‘llash tavsiya etiladi. 
       Bolalarga mo‘ljallangan peroral, ayniqsa suyuq dori turlarida, dorilarni salbiy 
organoleptik  xossalari  ko‘proq  seziladi.  SHuning  uchun,  bolalarga  peroral  dori 
turlarini yaratishda  shu  muhim masalaga e’tibor berilish lozim. 
      Pediatriya  amaliyotida  dorini  ta’mi,  hidi,  rangi  katta  ahamiyatga  ega.  YOsh 
bolalarning noxush ta’mga sezgirligi yuqori bo‘ladi, chunki ularning tilidagi ta’m 
retseptorlari  nisbatan  kengroq  tarqalgan.  Bolalarga  yoqimsiz  dorini  majburan 
ichirish  ko‘p  xolatlarda  dorining  terapevtik  samaradorligi  kamaytirish  mumkin  ( 
salbiy psixologik reaksiya). 
     Demak,  bolalarga  mo‘ljallangan  peroral  dorilarni  yaratishda  asosiy  e’tibor 
dorilarni  yoqimsiz  organoleptik  xususiyatlarini  niqoblashga  qaratilgan  bo‘lishi 
kerak va pediatriya amaliyotida ko‘llaniladigan dori turlarini o‘ziga xos bir tarafi 

---

122 
 
hisoblanadi.         .  
       Dorilarni hidi  va  ta’mini niqoblash uchun bir necha usullar taklif qilingan: 
      1.  Kimyoviy  usullar.  Bu  usullarning  mohiyati,  har  xil  reaksiyalar  yordamida 
dori  moddaning  kompleks  tuzlarini  hosil  qilib,  uning  organoleptik  xossalarini 
niqoblash. Moddaning nohush  ta’miga  ayrim  bir guruhlar sabab bo‘ladi, shuning 
uchun ularni berkitishda stearatlar va tanatlarlar bilan kompleks moddalar olinadi. 
    Levomitsetin stearat preparati bunga misol bo‘lishi mumkin. 
      2.Fiziologik  usullar.  Bu  usullarning  mohiyati,  dori  turiga  ta’m  retseptorlarini 
sezgirligini  pasaytiradigan  moddalarni  qo‘shishga  asoslangan.  Qo‘pincha  shu 
maqsadda  anestezin,  mentol  kabi  moddalar  qo‘shish  mumkin.  Lekin  bu  usulni 
keng  qo‘llanilishiga  uning  fiziologik  tarafdan  indifferent  emasligi  imkoniyat 
bermaydi 
1.     Texnologik  usullar.  Bu  usullar  keng  ishlatiladigan  bo‘lib,  kuyidagilardan 
tashkil topgan: 
      a) har xil yordamchi va yuqori molekulali  moddalar qo‘shish; 
      b) turli korrigentlarni  qo‘llash; 
      v) emulsiyalarni  hosil  qilish; 
      g) pardalar bilan  qoplash (qobiqli tabletkalar, mikrokapsulalar, kapsulalar). 
      YUqorida  keltirilganlardan  eng  keng  tarqalgan  usul  bu  -  korrigentlarni 
qo‘llash.  Korrigentlar  keng  qo‘llaniladigan  yordamchi  moddalar  bo‘lib,  dorilarni 
mazasini,  hidini,  rangini  yaxshilash  vazifasini  bajaradi.  Korrigentlar,  o‘ziga  xos 
hidga,  ta’mga  ega  bo‘lganligi  uchun  dorilarga  qo‘-shilganda,  ularning  nohush 
xususiyatini niqoblaydi. 
Korrigirlovchi moddalarga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
-
         ular dorilarning yoqimli hidi,  ta’mi va tashqi ko‘rinishini ta’minlashi  lozi
m; 
-
         dori  bilan yaxshi aralashishi va uning faolligini va  turg‘unligini pasaytir
masligi kerak; 
         Korrigirlovchi moddani tanlash,  avvalo  qo‘llaniladigan dorining mazasi, uni
ng fizik-
kimyoviy xossasi, shakligabog‘liq bo‘ladi va bifarmatsevtik nuqtai nazardan asosla
nish lozim. 
      Korrigentlar qo‘shilishda  kuyidagi maqsadlar ko‘zda tutiladi: 
 1 - dorini ta’mini yaxshilash; 
 2 - dorining hidini niqoblash; 
 3- dorining rangini (tashqi ko‘rinishini) yaxshilash. 
      SHunga  qarab ta’m, hidni va rang yaxshilovchi korrigentlar ajratiladi. 
      Hozirda  farmatsevtika  sanoatida  qo‘llaniladigan  ta’m   va  hidni  yaxshilovchi 
korrigentlar vakillari keltirilgan.