So’z boshi

Polisaxaridlar. Polisaxaridlar ko‘p ishlatiladigan sellyuloza, dekstran, agaroza 
va ularning hosilalaridir. 
Sun’iy  polimer  moddalar.  Bu  moddalar  xilining  ko‘pligi  fermentlarni 
turg‘unlashtirish  uchun  ko‘proq  ishlatish  imkoniyatini  beradi.  Polimer 
molekulasiga  har  xil  funksional  guruhlar  kiritish  bilan  ularning  xususiyatlarini 
keng  miqyosda  o‘zgartirish  mumkin.  Sun’iy  polimer  moddalar  fermentlar  bilan 
kovalent bog‘lari orqali birikishi, gel va mikrokapsulalar olishda keng ishlatilishi 
mumkin.  Turg‘unlashtirish  maqsadida  ishlatiladigan  yordamchi  moddalar 
organizmda  parchalanib  o‘zlashtirilishi  yoki  bezarar  holda  chiqarib  yuborilishi 
kerak.  SHu  nuqtai  nazardan  tabiiy  polimer  moddalarni  (dekstran)  ishlatish 
maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Turg‘unlashtirilgan  fermentlarning  organizmda  uzoq  vaqt  turishi 
ishlatilgan  yordamchi  moddalarning  molekulyar  massasiga  va  polimerlanish 
darajasiga  bogliq.  Masalan,  molekulyar  massasi  20000  dan  katta  bo‘lgan 
polivinilpirrolidon  organizmdan  chiqib  ketolmasdak,  to‘planib  koladi.  Bu  esa 
orgavizmni zaxarlashga olib kelishi mumkin. Tabiii birikmalar orasida olimlarni 

---

112 
 
ko‘  qiziqtirgan  moddalar  lipidlardir.  Agar  bunda  biomembrana  sathida  yoki 
uning  yonida  fermantativ  reaksiya  ketishini  hisobga  olsak,  lipidlar  ishtirokida 
turg‘unlashtirilgan fermentlar olish maqsadga muvofiq ekanligini tushunish mumkin. 
SHuning  uchun  ko‘proq  lipidlar  (biomembrana  tarkibiy  kismi)  ishlatilib, 
fermentlar  liposoma      (eritrotsitlar  soyasi)  dori  shaklida  qo‘llaniladi.  Agar 
fermentlar  faqat  bir  erning  o‘zida  kasallikni  davolashga  mo‘ljallangan  bo‘lib, 
boshqa a’zolarga a’zolarga tarqalishi lozim bo‘lmasa, u holda polimer bilan birikmasi 
ishlatiladi. Bu holda organizmga kiritilgan ferment birikmasi ma’lum usullar bilan 
organizmning  kerakli  joyida  to‘planib,  uzluksiz  ravishda  atrofga  faol  ferment 
chiqarib  turadi.  Bunda  tana  biosuyuqligidagi  substratga  ferment  ta’sir 
ko‘rsatadigan bo‘lsa, turg‘unlashtirilgan ferment yopiq sistema holida ishlatiladi. 
Bu  holda  metabolizm  natijasida  hosil  bo‘lgan  zaharli  moddalardan  tozalanib 
kelayotgan biosuyuqlik yopiq sistemani yuvib o‘taveradi. 
Mikrog‘ovak  kremnezem        (tarkibida  kremniy  bo‘lgan  birikmalar).    
Silikagel, g‘oval shisha bular qatoriga kiradi. Bularning afzalligi, mustaxkamligi 
va  ko‘p  organik  erituvchilarga  befarqligi  hamda    mikroorganizmlarga  nisbatan 
turg‘unligidir. 
Bulardan kerakli darajadagi g‘ovaklikni olip mumkin. Sanoat miqyosida 
alyuminiy  silikatlari  (glinozem)  hamda  tarkibida  titan,  sirkonii  va  bonqa 
qo‘shimcha moddalar bo‘lgan g‘ovak sopollar ishlatiladi.