So`z birikmasini tahlil qilish tartibi

Egasi ma`lum gaplar

Egasi unumlashgan gaplar

Egasi ma’lum gaplar kesimning shaxs-son shakllaridan ma’lum bo`lib turadi.

M: Topshiriqni o`z vaqtida bajaring.

Egasi umumlashgan gaplar barcha

Shaxslarga aljoqador bo`ladi

M:Izzat tilasang,ko`p dema

Egasiz gaplarda ega umuman

Bo`lmaydi va gap ma`nosidan

Anglashilmaydi. Egasiz gaplar uch xil:

Shaxsi noma`lum gaplar: Topshiriqni

. Kunlar isiy boshladi .bajarish shar.

Atov gaplar: Bahor

So`z-gaplar:Yoq. Men musobaqaga tayyor emasman.

Shaxsi noma`lum gaplarda kesim fe`l bilan ifodanalanadi va ish-haratni bajarishga imkoniyat, zaruriyat, shart, tilak, istak kabi ma`nolarni ifodalab keladi. Bunday gaplar kesimining eng muhim belgisi – uning tarkibida egalik qo’shimchasining yo’qligidir. Bu gaplar shaxssiz emas, harakatni mantiqan kimdir bajaradi, lekin uni gapda ifodalab bo’lmaydi.

Atov gaplar so’zlovchi ko’z o’ngida biror voqea hodisani, narsa buyum yoki davrni jonli gavdalantirishga, uning xotirasida yoki hayolida ular bilan aloqador bo’lgan voqea hodisalarni tiklashga xizmat qiluvchi muhim tasviriy vositadir.
Kesim gap markazi bo’lib, u tasdiq-inkor, zamon, mayl, shaxs-son ma’nolarini ifodalab keladi, hukm ifodalaydi, boshqa bo’laklarni o’z atrofida birlashtiradi.

Gapning kim yoki nima haqida aytilganini bildirib, kim? nima? Kabi so’roqlardan biriga javob bo’lgan bo’lak ega deyiladi.

O’zidan oldingi bo’laklarning ma’nosini izohlab, bo’rttirib, aniqlashtirib kelgan bo’lak ajratilgan bo’lak deyiladi.

Gapda bir xil sintaktik vazifa bajarib, bir xil so’roqqa javob bo’luvchi va o’zaro teng bog’lanuvchi so’zlar uyushiq bo’laklar deyiladi.

Ikki va undan ortiq mustaqil so’zning ma’no grammatik jihatidan tobelanib bog’lanishi so’z birikmasi deyiladi. So’z birikmasi hokim va tobe so’zdan tuziladi.

O’zganing gapi hech o’zgarishsiz nutqqa olib kirilgan gap ko’chirma gap, mazmuni saqlanib, shakli o’zgartirilgan gap o’zlashtirma gap deyiladi.