Sotsiologiya

Norealistik nizolar to’planib qolgan salbiy emotsiya, xafagarchilik, dushmanlikning ifodalanishidir, bunda kuchli nizoli o’zaro ta’sir natijaga erishish vositasi emas, balki yolg’iz maqsad bo’lib qoladi.

Nizolar yana quyidagi guruhga ajraladi:

destruktiv nizo samarali o’zaro ta’sirni izdan chiqarib, ikki tomonga zarar keltiradi;

konstruktiv nizo ziddiyatlarni aniqlash, ularni xal qilish, ilgari harakat qilish, rivojlanishga turtki bo’ladi.

A.Kozer fikricha, nizo faqat ijobiy, yoki faqat salbiy oqibatga ega bo’lmaydi, balki bir paytning o’zida ham salbiy, ham ijobiy oqibatga ega bo’lishi mumkin. Nizo ijtimoiy o’zaro ta’sir shakli sifatida ijtimoiy strukturani shakllantirish, standartlashtirish va qo’llab-quvvatlash vositasi hisoblanadi.

Arastu, Gobbs, Gegel, Veber, Darendorf kabi mutafakkir va siyosatchilarning ko’plab asarlarida nizolar me’yordan chetga og’ish emas, balki ijtimoiy munosabatlar me’yori, jamiyatning normal holati deb ta’riflanadi.

Nizolar nazariyasi nizoni ijtimoiy rivojlanish manbai, ijtimoiy dunyoni o’zaro kurashayotgan jang maydoni deb qaraydi.

Hokimiyat egalari uni saqlab qolishga, boshqalar esa vaziyatni o’zgartirishga intiladi. Darendorf fikricha, rollar tarkibi ayni bir paytning o’zida ham hamkor, ham nizoli manfaatlarni keltirib chiqaradi.

Sotsiolog Djon Reks ijtimoiy tartib taqsimoti ustidan nazorat o’rnatuvchi ayrim guruhlarning shaxsiy hokimiyatini himoya qilishning ongli natijasi, degan xulosaga keladi.

Har qanday ijtimoiy tizim resurslarni cheklash bilan to’qnashadi va ularni taqsimlash mexanizmiga ega bo’ladi:

• 
  iqtisodiy taqsimot;
  
• 
  hokimiyat munosabatlari iqtisodiy taqsimot tizimidagi har qanday
  

tartibsizlikning oldini oladi;

• 
  qadriyatlar hokimiyat taqsimotining qonuniyligini himoya qiladi;
  
• 
  diniy e’tiqod va marosimlar qadriyatlarga qat’iy bo’ysunish mahsuli sifatida namoyon bo’ladi.
  

Integratsiya va ijtimoiy tartib taqsimot jarayonining natijasi hisoblanadi.