Sotsiologiya metodologiyalari va paradigmalari

Fan rivojlanishidagi me’yoriy holat – mavjud paradigma doirasidagi mavjud bilimlarni jamlash davri. Mazkur davr muqarrar ravishda anomal holatga o’tish bilan yakunlanadi. Bunda olingan ilmiy bilimlar majmui mavjud paradigma nuqtai nazaridan izohlanishi mumkin. Inqiroz davri inqilobga olib keladi. Eski paradigma olib tashlanadi va uning o’rniga ilmiy faktlar, nazariyalar va usullarning yangi tizimini izohlash imkoniyatiga ega bo’lgan yangi paradigma keladi.

Sotsiologiyasida paradigmaning uchta turi ajratib ko’rsatiladi:

B
I
U

Nazariya – bu paradigmaning asosi sifatida qabul qilingan asosiy ilmiy ko’rsatkichlarni qamrab oluvchi muayyan fan obyekti tuzilmasining mavhum modelidir. Shuningdek, u yoki bu darajadagi aniq va mantiqan o’zaro bir-biri bilan bog’liq bo’lgan, ular orasidagi dastlabki toifalar, aloqalar va munosabatlarning mohiyatini ochib beruvchi fikrlar (qonunlar, tamoyillar yoki umumiy nazariyalar Shaklida ifodalanuvchi) majmuidir.

Nazariya – bu paradigmaning asosi sifatida qabul qilingan asosiy ilmiy ko’rsatkichlarni qamrab oluvchi muayyan fan obyekti tuzilmasining mavhum modelidir. Shuningdek, u yoki bu darajadagi aniq va mantiqan o’zaro bir-biri bilan bog’liq bo’lgan, ular orasidagi dastlabki toifalar, aloqalar va munosabatlarning mohiyatini ochib beruvchi fikrlar (qonunlar, tamoyillar yoki umumiy nazariyalar Shaklida ifodalanuvchi) majmuidir.

Sotsiologik paradigmada sotsiologiyaning obyekti ijtimoiy voqelik va uning asosiy elementlari hisoblanadi. Sotsiologik nazariya – bu vositasida ijtimoiy voqelikning u yoki bu elementlarini va ular o’rtasidagi o’zaro munosabatlarining tabiati (tuzilmasi va genezisi) tushuncha va tamoyillarning mantiqan o’zaro bog’langan tizimidir.

• Sotsiologik paradigmada sotsiologiyaning obyekti ijtimoiy voqelik va uning asosiy elementlari hisoblanadi. Sotsiologik nazariya – bu vositasida ijtimoiy voqelikning u yoki bu elementlarini va ular o’rtasidagi o’zaro munosabatlarining tabiati (tuzilmasi va genezisi) tushuncha va tamoyillarning mantiqan o’zaro bog’langan tizimidir.
• Sotsiologiya paradigmalarini Chegaralash me’zonlari (ko’p variantli paradigmal mavqe) sifatida bir-biridan mohiyatiga ko’ra farq qiluvchi asosiy sotsiologik toifalar va ijtimoiy voqelikning ularga mos keluvchi tuzilmaga oid elementlari namoyon bo’ladi.