Sotsial psixologiya (MA’ruzalar to’plami) mavzu-1: ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi

Sotsiologiya ijtimoiy, guruhiy va induvidial qadriyatlar va normalarning tabiati hamda xarakterini o’rganadi. Ijtimoy psixologiya ular shakllanishining aniq xususiyatlari hamda u yashaydigan makro va mikro muhitning ta’sri hisobga oladi.
Agar sotsiologiya shaxs ijtimoiy faolligining manbalarini tushuntirib bersa, ijtimoy psixologiya esa bu faollikning namoyon bo’lish qonuniyatlari va yo’llarini tadqiq qiladi, bu faollik to’liq amalga oshishining sharoitlarini aniqlashga yordam beradi. Sotsiologiya turli xil insoniy guruhlar ichidagi shaxslararo aloqalarning ijtimoiy mohiyatini ochib beradi.
Ijtimoy psixologiya esa bu munosabatlar har-biri alohida kishining faoliyatida va ayrim guruhlarda qanday namoyon bo’ladi hamda ularning shaxs sifatlari shakllanishiga ko’rsatadigan ta’siri o’rganadi.
Pedagogika qo’lga kiritilgan tajribadan foydalanar ekan, ijtimoy psixologiya shaxs va jamoaga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatish samaradorligini oshirish, ta’lim tarbiya jarayonlarini takomillashtirish yo’llarini ochib beradi.
Ijtimoy psixologiya pedagoglarni jamoalar, ularda shaxslararo munosabatlarni psixologik tahlil qilishning ilmiy usullari bilan qurollantiradi va bu orqali eng muhimi masala yangi insonning shakllantirish vazifasini hal qilishga yordamlashadi. Shunday qilib ijtimoy psixologiya kishilarning turli xildagi guruhlar, xususan, oila.
Maktab, o’quv va pedagogik jamoalardagi muloqot va o’zaro ta’sir jarayonida vujudga keladigan o’zaro munosabatlarini o’rganadi. Bunday bilimlar tarbiyani psixologik jihatdan to’g’ri tashkil qilish uchun zarurdir.
Shunnigdek, psixologiyaning har-bir tarmog’ida bo’lgani singari ijtimoiy psixologiya ham umumiy psixologiyani o’rganishdan boshlanadi, chunki psixikaning umumiy qonuniyatlarini, asosiy tushunchalarini chuqur bilmasdan turib, ijtimoy psixologiya qilishi lozim bo’lgan muammolarni ko’rib chiqishi mumkin emas.
Ilmiy manbalar ijtimoiy psixologiyaning davlat va huquq nazariyasi, siyosiy iqtisod, etika, falsafa fanlarining rivojlanishi bilan uzviy bogligini ko`rsatadi. Aynqsa, fan taraqqiyotiga falsafa fani o`zining sezilarli ulushini qo`shgan. Shuning uchun ham amerikalik olim G. Olport ijtimoiy psixologik goyalarning yaratilishi va rivojlanishi falsafa bilan, uning ko`zga ko`ringan arboblaridan hisoblangan Platon nomi bilan boglik deb yezgan edi.
Platon o`zining "Davlat" va "Qonunlar" deb atalgan dialoglarida shaxsning jamiyat bilan aloqalari masalasiga to`xtalib, jamiyat individga nisbatan o`zgarmas, uning taraqqiyoti jamiyat rivojlanishi qonunlarga buysunadi, degan fikrni himoya qilgan.