Sonlarni qo‘zg‘almas va qo ‘zg‘aluvchi vergulli tasvirlash

Kurs ishi tarkibining qisqacha tavsifi. Bakalavr kurs ishisi matni kompyuterga terilgan 29 bet hajmidan iborat bo‘lib, uning strukturasini kirish, 4 ta reja, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati tashkil qiladi.

ASOSIY QISM

1-§Axborot tushunchasi

Asrlar davomida insonning faoliyati tabiatidagi o‘simliklar, hayvonlar, quyosh, energiyasi kabi tayyor mahsulotlarni o‘zlashtirish bilan bog‘liq bo‘lib kelgan. Lekin vaqt o‘tishi bilan inson faqat mahsulotlarni olishi o‘rganibgina qolmasdan, tabiatga ta‘sir qilishni ham o‘rganib oldi. Insonlar yerga ishlov berishni, turli hayvonlarni qo‘lga o‘rgatib, o‘paytirishni, zavod va fabrikalar, temir yo‘llar va kosmik trassalar qurishni boshladilar. Buning natijasida bir paytlar o‘rmonlarva dengizlar bilan qoplangan ona zaminimizbo‘lgan yerda yangilanishlar paydo bo‘ldi. Uning nomini akademik V.I.Vernadskiy noosfera deb ataldi. Noosfera yaratish bilan birgalikda inson materiya turlari va xossalaridan foydalandi. Lekin bu jarayonning turli bosqichlarida materiyaning har bir kategoriyasi bir xilda o‘zlashtirmaydi. Boshlang‘ich paytda moddani o‘zlashtirishga e’tibor kko‘proq qaratilgan bo‘lsa, keyinchalik energiyani o‘zlashtirishga va nihoyat, axborotni o‘zlashtirishga imtiyoz berildi. Fanda, ya‘ni tabiatni o‘rganish, u tog‘risidagi bilimlarni to‘plash va o‘rganishda shunday davrlar borligi ma‘lumki, ular materiyaning ma‘lum bir turini rivojlanishi bilan bog‘liqdir. Shu sababli noosferaning uchta tashkil etuvchilarning ajratib ko‘rsatish mukin bo‘ladi. Bular:

• 
  
  Texnosfera
  
• 
  
  Ergosfera
  
• 
  
  Infosfera
  

Texnosferaning paydo bo‘lishi moddani o‘rganish bilan, ergosferaning paydo bo‘lishi energiyaning o‘rganish bilan bo‘lsa, infosferaning paydo bo‘lishi esa axborotni o‘rganish bilan bog‘liqdir. Texnosfera va ergosfera o‘rganish kimyo, fizika, matematika va boshqa fanlar orqali amalga oshiriladi. Insoniyatning tabiatni o‘zlashtirishdagi tajriba va bilimlarini to‘plashi axborotni o‘zlashtirish bilan birgalikda kichadi. Aynan mana shu jarayon infosferaning paydo bo‘lishiga olib keldi. Demak, infosferaning paydo bo‘lishi axborotni o‘rganish bilan bog‘liq ekan.

Sezish a‘zolari, turli asboblar va hokozalar yordamida qayd etiladigan tashqi dunyo dalillari ma‘lumotlar deb ataladi. Ma‘lumotlar aniq vazifalarni hal etishda zarur, yetarli va foydali deb topilsa-axborotga aylanadi.

Demak, ma‘lumotlarga u yoki bu sabablarga ko‘ra foydalanilmayotgan yoki texnik vositalarda qayta ishlanilayotgan, saqlanayotgan, uzatilayotgan belgilar yoki yozob olingan kuzatuvlar sifatida qarash mumkin. Agar bu ma‘lumotlardan biror narsa to‘g‘risidagi mavhumlikni kamaytirish uchun foydalanish imkoniyati tug‘ulsa, ma;lumotlar axborotga aylanadi. Amaliyotda foydali deb topilgan, ya‘ni foydalanuvchining bilimlarini oshirgan ma‘lumotlarnigina axborot deb atasa bo‘ladi. Masalan, qog‘ozga telefon raqamli ro‘yhati ma‘lum tartibda yozilib, birovga ko‘rsatilsa, u buni axborot bermaydigan ma‘lumot sifatida qabul qiladi. Agar har bir telefon raqami qarshisiga muayyan korxona yoki tashkilot nomi, uning faoliyat turi yozib qo‘yilsa, avvalgi ma‘lumot axborotga aylanadi. Ma‘lum vazifalarni hal etish natijasida olingan yangi ma‘lumotlardan – bilimlar ya‘ni tizimlashtirilgan haqqoniy yoki sinovdan o‘tgan xabarlar paydo bo‘ldi. Keyinchalik bu bilimlar o‘zga vazifalarni hal etish yoki oldingisini aniqlashtirish uchun zarur bo‘lgan ma‘lumotlar tarkibiga kiradi. Inson o‘z hayotida tug‘ulgan kunidan boshlab doimo ma‘lumotlar bilan ish ko‘radi. Ularni o‘zining sezgi a‘zolari orqali qabul qiladi.

Axborot mahsulotlarni deganda avvalo, an’anaviy yo‘l bilan yoki electron texnika yordamida olingan bilimlar sohasi, shuningdek, ma‘lumot va axborotning boshqa shakllari tushuniladi.

Axborotga ishlov berish texnologiyalari bugungi kunda hayotimizning hamma sohalarini qamrab olgan. Informatikaning asosiy resursi- axborotdir. Azaldan axborot deganda atrof-muhit ob’ektlari va hodisalari, ularning o‘lchamlari, xususiyatlari va holatlari to‘g‘risida ma‘lumotlar tushuniladi. Keng ma‘noda axborot- insonlar o‘rtasida ma‘lumotlar ayirboshlash, odamlar va sun’iy qurilmalar o‘rtasida signallar ayirboshlashni ifoda etadigan umummilliy tushunchadir. Ma‘lumki, jamiyat rivojlangani sari iqtisodiyot, fan, texnika, texnologiya, madsaniyat, san’at, tibbiyot kabilarning turli masalalari haqidagi mavjud ma‘lumotlar, axborot zaxiralaridan foydalanishni tashkil etish intelektual va iqtisodiy hayotga tobora ko‘proq ta‘sir ko‘rsatadi.

Axborot biror voqea haqidagi batafsil xabar, ma‘lumot. Davlatlar o‘rtasidagi muzokaralar natijasida tuzilgan bitim yoki shartnoma to‘g‘risida hukumatning rasmiy xabari. Аxbоrоt hаr bir kishi uchun bilimdir. Hаr bir kishi muаyyan yangilikni turli mаnbааlаrdаn оlаdi. Qаchоnlаrdir biz оtа-оnаmizdаn, o‘qituvchilаrimizdаn kitоblаrdаn, shаxsiy tаjribаmiz оrqаli nimаlаrni bilgаn, o‘rgаngаn bo‘lsаk, ulаrni hаmmаsini xоtirаmizdа sаqlаymiz. Shuningdеk, kitоblаrdа, jurnаllаrdа, gаzеtаlаrdа nimа yozilgаn bo‘lsа, yozilgаn mаzkur mаtnlаr muаllifning bilimini аks ettirаdi. Chunki bulаrni hаmmаsi аxbоrоtdir.