Son. Sonning ma'no va grammatik belgilari

Sonning ma'no jihatidan turlari

Sonlar ma'no va grammatik xususiyatlariga ko'ra ikkiga bo'linadi: sanoq sonlar, tartib sonlar. Predmetning son- sanog'i va umumiy miqdorini bildiradigan sonlar sanoq sonlar deyiladi: uch uy, o'ttiz kishi.

Sanoq sonlar asosan otga bog'lanib uning miqdoriy belgisini bildiradi va gapda aniqlovchi vazifasida keladi: besh o'quvchi, o'n bog'.

Sanoq sonlar sanoq so'zlar (numerativlar) bilan ham qo'llaniladi. Sanoq so'zlar predmetning miqdorini donalab sanash uchun ishlatiladigan so'zlardir. Sanoq so'zlar sanoq sonlar bilan birga otga bog'lanib, uning miqdorini bildiradi:

Sanoq so'zlar quyidagicha ma'nolarni ifodalaydi.

1. Predmetning miqdorini bildiradigan sanoq so'zlar: dona,nusxa, nafar, tup. Masalan, besh tup olma kabi.

   
   

2. Predmetning uzunligini, masofasini bildiradi: metr, kilometr,qarich, qadam.

   
   

3. Predmetning maydonini bildiradi: sotix, tanob, gektar.

   
   

4. Suyuqlikning o'lchovini bildiradi: litr, chelak, flak, stakan,choynak. Masalan, bir choynak choy kabi.

   
   

5. Og'irlikning o'lchovini bildiradi: gramm, kilogramm,santimetr, tonna.

   
   

5. Predmetning qiymatini bildiradi: so'm, pul, tanga, tiyin.

   
   

6. Vaqtni bildiradi: minut, sutka, soat, yil.

   
   

Sanoq sonlar ma'nosiga ko'ra quyidagi turlarga bo'linadi:

1. miqdor son 3) chama son 5) taqsim son.

   
   

2. dona son 4) jamlovchi son

   
   

Miqdor sonlar predmetning umumiy miqdorini bildiradi va barcha xususiyatlari jihatidan sanoq songa mos keladi: ikki kishi, uch oy, o'n yil kabi. Dona sonlar predmetning donalab sanaladigan miqdorini bildiradi. Sanoq sonlarga -ta qo'shimchasini qo'shish bilan hosil bo'ladi: uch +ta kishi, o'nta kitob.

Dona sonlar sanoq so'zlar: nafar, dona, bet, bosh, nusxa kabilar bilan ham hosil bo'ladi: uch nafar, o'n dona, yuz bet, ming bosh, besh yuz nusxa kabi.