Son kasb-hunar

23-Mavzu: Banklar haqida tushuncha va ularning turlari

Markaziy va tijоrat banklarining ahamiyati va vazifalari.

Markaziy bank - krеdit tizimining bоsh banki bo’lib, mamlakatda pul-krеdit
siyosatini, emissiya jarayonlarini оlib bоradi.
Birinchi Markaziy banklar bundan qariyb uch yuz yil оldin tijоrat
banklarining rivоjlanishi natijasida vujudga kеlgan. Bular 1688 yilda tashkil
qilingan SHvеd Riks Jirо banki, 1694 yilda tashkil qilingan Angliya banklaridir.
Markaziy bank, ya’ni krеdit tizimini bоshqarib turuvchi, barcha banklar faоliyatini
nazоrat qilib turuvchi krеdit institut sifatida namоyon bo’ladi.
Markaziy bank quyidagi asоsiy funktsiyalarni bajaradi:
banknotlar (naqt pullar) emissiyasi,davlatning oltin-valyutasi zaxiralarini qayta tiklash;pul-kredit siyosati vositalarini boshqarish iqtisodiyodnikredit institutlari faoliyatini muvofiqlashtirish;davlat banki sifatida faoliyat qilish;
to'lov-hisob munosabatlarini tashkil etish belgilab berish;valyuta kursini boshqarish.
Funktsiyasi aholida mopol huquqqaega.chiqarish bank davlatning oltin, qimmatbaxo
bank davlatning oltin, qimmatbaho metall va kamyob toshlarini, valyuta
zaxiralarini bo'shqaradi.
Markaziy banklar mamlakat valyuta zahiralarini ko'rib chiqish
zahiralar xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshirish, to'lov balansi defitsitini qoplash
va mamlakat milliy valyutasi kursining barqarorligini boshqarish uchun ularni boshqarish.Pul - kredit siyosatining asosiy maqsadi milliy valyuta barqarorligini
amalga oshiriladi, valyuta kursi va foiz stavkalarini o'qishga asoslanib inflyatsiya
sur'atlarini ko'rib chiqish, kreditdan foydalanishining samaradorligini oshirish va
milliy iqtisodiyodiotning barqaror o'sishini davolashdan iborat.
Markaziy bankning pul-krredit siyosatining asossiy vositalari bo'lib,
doimiy ravishda hisoblanadi:
-minimal majburiy rezevr me'yorlarini o'zgartirish;
-foiz (diskant) siyosati; -tijoat banklarini qayta mollashtirish;
-ochiq bozor siyosati;
-targetrlash va boshqalar.
Bozor iqtisodiyo diyotisharoitida
O'zbekiston Respublikasida Markaziybankning asosiy maqsadi pulkredit tizimi va milliy valyuta barqarorligini amalga oshiriladigan iqtisodiy faoliyat o'sishga erishishdan ibrat.
Pul - kredit siyosatini amalga oshirishni yakunlash uchun Markaziy bank pul-
krédit siyosatini rivojlantirishning bir yilga mo'ljallangan asosiy yo'nalishlarini
ishlab chiqaradi. Bu yo'nalishlar Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanganidan keyin amalga oshiriladiharakat dasturi sifatida qabul qilinadi. Markaziy bankning vazifalari xilma xil bo'lib, bu qonunda aks ettirilgan.
O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki faoliyatiga oid davlat
mulkiga ishlov berish harajatlarini daromadi hisobidan qoplashi kerak.
Milliy valyutaning barqarorligini amalga oshiriladiuchun Respublika Markaziy banki qator muhim vazifalarini hal qiladi.
Respublika Markaziy banki qator muhim vazifalarini hal qiladi. Qilingan
asosiyalarni davolashdan iborat:
-monetar siyosatni va valyutani boshqarish siyosatini amalga oshirish, qabul qilish
qilish ham amalga oshirish;
-O'zbekiston Respublikasida hisob-kitoblarning ishlash uchun tashkil etilgan
qilish va boshqarish;
-banklar faoliatini davolash solish va banklar faoliyati ustidan nazorat qilish;
-O'zbekiston Respublikasining rasmiy rasmiy tashrifi, valyuta zahirasini boshqarish va ularni ajratish;
-Moliya vazirligi bilan tashkil qilingan davlat byudjetining kassa ijrosini tashkil etdi
etishish;
O'zbekiston Respublikasi qonunlarini asosan bank - bu tijoratni boshqarish
bo'lib, jismoniy va iqtisodiy shaxslarning ishlashida turgan pul mablag'larini jalb qilish va ularning o'z nomidan, to'lovlilik, muddatlilik, qaytarib borish sharti asosida
ishlash operatsiyalarini va boshqa bank operatsiyalarini bajaradi.
Tijorat banklarining belgilariga qarab qarab turlarga bo'lish mumkin.
Mulkchilik shakliga qarab banklar:
Davlat bankiga, aktsioner banklarga, kooperativ, bo'linadi. Tijorat banklari
1 Vaqtincha mavjud bo'lgan pul mablag'larini
2 Korxona, tashkilotlar, davlat va aksolini
3 Muomalaga kredit pullar (muomalaning kredit
4 Milliy iqtisodiyodioda xisob-kitoblar va to'lovlarni amalga oshirish
5 Moliyya - valyuta bozorida faoliyat qilish;
6 Iqtisodiy - moliyaviy aksborotlar berish va konsultatsiya xizmatlarini
Kredit-moliya tizimlarini boshqarish, uning alohida bo'g'inlari Navbatda tijorat banklari faoliyatining boshqaruvini taminlashi mamlakat bankining asosiy vazifalari ko'rib chiqilmoqda. Markaziy bankning asosiy vazifalariga ya'na biri kredit organlan (tizim) rejalashtirishni taqqoslash va umumlasbtirishdan iboratdir.Umumiy Markaziy bank - bu davlat banki. Masalan, Angliya banki, Fransiya banki, Buides banki, Yaponiya banki, Sbvetsariya milliy banki, Finiyandiya banki hk yagona banklardan tashkil topadi. Amalda AQSh Markaziy banki 12 hududiy Federal banklardan, boshqarish, federal zaxira tizimi (FRS) boshqaruv kengashi boshqariladigan bo'limlardan iboratdir.
Markaziy bank kapitalidagi mulk shakliga qarab davlat (kapital davlatga)
bilan ishlash), aksioner va aralash kapitalli turlarga bo'linadi.
ishlash, boshqarish mijozlari tijorat bankiari foydalanish. Markaziy banklar 'zlarinmg joriy (depozit) raqamlarida tijorat banklarining pul mablag'larini aks ettirdi, oydalanish naqd pullarini davolashga qaratilgan operatsiyalarni amalga oshirildi, tijorat banklariga kreditlar beradilar. Markaziy banklar ko 'p holati Davlat bankirlari hisoblanadilar. Shu bilan birga, barcha emissiya banklarining yana bir Asosiy funktsiyalarga ochiq bozordagi operatsiyalar va deviz operatsiyalari kiritildi.
Ular davlatning qimmatbaho qog'ozlari, xorijiy va milliy valyutalami milliy valyuta kurslarini ushlab turish uchun sotadi va sotib oladi.
Ammo, umuman olganda, Markaziy banklar tomonidan bajariladi
operatsiyalar boshqariladigan guruh guruhiga (turga) bo'linadi:
1 Banknotlarning monopol emissiyasini amalga oshirish;
2 Markaziy bank - banklar banki dastur;
3 Markaziy bank - hukumat bankiri foydalanishi;
4 Markaziy bank pul - kreditni boshqarish soladi va bank nazoratini amalga oshirish
amalga oshiriladi.
Yuqorida bankning barcha funktsiyalari Markaziy bank kredit muomala vositalarini
rnajbiiriyatlarini chiqarish va qoplash orqali u Markaziy bank tomonidan amalga oshirilgan vazifalari kreditni tartibga solish bilan solishtirish funktsiyasiga asos yaratadi kreditni tartibga solish uchun taqqoslash funktsiyalariga asos yaratadi va iqtisodiyotni tartibga solidi soladi.
Markaziy bankning pul kredit siyosati umutniiqtisodiy infratuzilmalarini
tartibga solish, bozor konyukturasini yuqori darajadagi ushlab turish, bandlikka ta'sir qilishishlash, inqirozli tushumlarning ishlashini ajratish qismi bilan bog'liq
ko'rinadigan bo'ladi.
Hisobga olish siyosati Markaziy bankning tijorat banklari uchun oxirgi
navbatdagi zahira kabi kreditoriga ayalanishi bilan bog'liq.
Majburiy zahira normalarini taqqoslash - bu hukumat talabi asosida tijorat
Markaziy bankdagi banklarning mablag 'miqdori bo'yicha mablag'lari
foizsiz hisob varag'iga o'tkaziladi.
Ochiq bozordagi operatsiyalari - bu markaziy bankning tijorat va g'azna
Majburiyatlari qilingan kurs bo'yicha Markaziy bank pul-kredit limfar,
Kvotalar foydalanish orqali kredit amalga oshirishni maqsad qilib qo'ygan qisqartirish;
- kredit operatsiyalarining o'sish darajasini pasaytirish;
- alohida olingan kreditlar ustidan nazoratni boshqarish;
Umuman foiz stavkalarini davolash solishtirish va ko'rib chiqish.