|
- 1. Mamlakatimizda iqtisodiyotni yuksaltirish davrida soliqlar va ularga tenglashtirilgan majburiy to‘lovlar davlat xazinasining asosiy daromad manbasi hisoblanadi. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar soliq to‘lovchi yuridik va jismoniy shaxslardan soliq qonunchiligiga ko‘ra belgilangan tartibda undiriladi. O‘zbekiston Respublikasi bosh qomusi-mamlakat Konstitutsiyasining 51 va 123-moddalarida ham fuqarolarning burch va majburiyatlaridan biri sifatida qonun bilan belgilangan soliqlar va mahalliy yig‘imlarni to‘lashning majburiyligi belgilab qo‘yilgan. Ushbu majburiyatlarni bajarish uchun esa har bir fuqaro soliqlar va soliqqa tortish munosabatlariga doir yetarli darajada bilim va ko‘nikmaga ega bo‘lishlari lozim bo‘ladi. Bu kursni o‘qitishning zarurligi bozor iqtisodiyoti munosabatlari ichida soliq munosabatlarining ahamiyati o‘sib borayotganligidan kelib chiqadi. «Soliqlar va soliqqa tortish» fani soliq voqeliklarini (harakatlarini) chuqur o‘rganish asosida zaruriy xulosalar chiqarib, ularni amaliyotga tadbiq etish yo‘llarini o‘rgatadi. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘qitishdan maqsad talabalarda soliqlar va yig‘imlar to‘g‘risidagi tasavvurni hosil qilish, soliq to‘lovchilardan undiriladigan soliq hamda yig‘imlarning huquqiy asoslarini, soliq majburiyati, soliq nazorati, soliqqa oid huquqbuzarliklar va ularga nisbatan qo‘llaniladigan jazo choralari bo‘yicha bilimlarni shakllantirishdan iboratdir.
- 10 Har qanday fan yoki kurs o‘zining predmetiga ega bo‘lishi kerak. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanining predmeti soliq harakatini o‘rganishdir. Soliqqa tortishda soliq mexanizmi ishga solinadi. Uning harakatlanishi pul munosabatlari orqali sodir bo‘ladi. Bu pul munosabatlari soliq to‘lovchilar (yuridik va jismoniy shaxslar) bilan soliq undiruvchi (oluvchi) davlat o‘rtasida bo‘ladi. Fan oldiga qo‘yilgan asosiy vazifalar soliqlarning mohiyatini, ularning zarurligini, soliq elementlari va funksiyalarini, soliq siyosatini, soliqqa tortish va to‘lash tartiblarini, xorijiy mamalakatlar soliq tizimlarini, soliq tizimining nazariy jihatlarini o‘rgatish va amaliy ko‘nikmalarini shakllantirshdan iboratdir. «Soliqlar va soliqqa tortish» fanini o‘rganishdagi usullar umumiy va alohida usullarga bo‘linadi. Tabiat, jamiyat va tafakkurning rivojlanish qonunlarini tadqiq qilishning ilmiy uslubi dialektik uslubdir. Shuning uchun ham ushbu ilmiy uslub barcha fanlarning, shu jumladan «Soliqlar va soliqqa tortish» fanining nazariy va uslubiy asosini tashkil etadi. Dialektika iqtisodiy jarayonlarning o‘zaro bog‘liqligi, harakat va rivojlanishida tadqiq qilishni talab etadi. Dialektik uslub shuni tadqiq etadiki, rivojlanish quyidan yuqoriga qarab sodir bo‘ladi, bilish esa oddiydan murakkabga tomon rivoj topib boradi. Shuning uchun ushbu uslub tadqiq etishning induktsiya va deduktsiya usullarini o‘z ichiga oladi.
Soliq va uning turlari
Foyda Solig’i
Aylanmadan olinadigan soliq
Jisminiy shaxslardan olinaduganolinadigan daromad soliq
Qo’shilgan qiymat solg;i
Aksiz Solig’i
Mol-mulk solig’i
Yer-silig’i
Suv resurslaridan foydalangan uchun soliq
Yer qarian foydalanganlik uchun soliq
Ijtimoiy soliq va mahalliy yig’imlar
- Foyda solig‘ining joriy qilinishi, iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. O‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti daromadlari 1991 yilga qadar asosan davlat korxonalari foydasidan ajratiladigan ajratmalar hisobidan shakllanar edi. Ushbu foydadan ajratma davlat tomonidan belgilangan majburiy to‘lov bo‘lib, u korxonalar balans foydasining 90 foizgacha bo‘lgan qismini budjetga olib ketar edi. Qolgan foyda miqdori esa korxona tomonidan emas, balki yuqori tashkilot topshirig‘iga ko‘ra tegishli fondlarga taqsimlanar edi. Bozor munosabatlari rivojlanishi bilan iqtisodiyotni soliqlar yordamida tartibga solish, xususan, foydadan ajratmalar o‘rniga daromad solig‘ini joriy qilish zarurati paydo bo‘ldi va 1992 yildan boshlab barcha turdagi xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar daromad solig‘ini to‘lashga o‘tdilar. .
- 1995 yil yanvar oyidan boshlab soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini kuchaytirish maqsadida mamlakatimizda korxonalarning foydasidan olinadigan soliq joriy etildi. Shu bilan bir qatorda soliq to‘lovchilarping ayrim toifalari uchun daromad solig‘i va yalpi daromad solig‘i tartibi saqlab qolingan holda deb atala boshladi. (tijorat banklari, sug‘urta tashkilotlari, gastrol-konsert faoliyatini olib boruvchi muassasalar, ko‘ngilochar o‘yinlarni tashkil etuvchi korxonalar, birja va boshqa shu kabi korxonalar). 2007 yil 1 yanvardan boshlab yuridik shaxslardan olinadigan foyda (daromad) solig‘i yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘iga aylantirildi
- Yangi Soliq kodeksiga asosan 2020 yildan yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i qisqacha foyda solig‘I nomi bilan atala boshlandi. Foyda solig‘i umumdavlat soliqlari tarkibiga kirib, u davlat budjeti daromadlarini shakllantirishda asosiy manbalardan biri hisoblanadi .
Do'stlaringiz bilan baham: |
