Soliq nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni

Uchinchi bosqichning o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda soliqlarning kamayishi hamda soliqlarni o’rnatish va undirishga oid qonun- hujjatlarning kuchayishi yaqqol ko’zga tashlanadi. Jamiyatda moliya ilmining rivojlanishi bilan soliqqa tortish muammolari va uslubiyatlariga bag’ishlangan yangi-yangi ilmiy-nazariy qarashlar vujudga keldi. Ammo hech qanday iqtisodiy maktab soliqlarning fiskal (davlat xazinasini to’ldirish)funksiyasidan muhimroq qarashni ilgari sura olmadi. XIX asrning ikkinchi yarmida ko’p mamlakatlar yangi ilmiy nazariyalarni hayotga tatbiq etishga uringanlar, lekin faqatgina birinchi jahon urushidan so’ng yangi ilmiy qarashlarning samarasi o’laroq soliq tamoyillari hozirgi mukammal ko’rinishga ega bo’lgan. Ayni shu vaqtda zamonaviy soliq tizimining poydevori qurila boshlandi, bevosita soliqlarning ahamiyati ilmiy jihatdan asoslab berildi hamda byudjet daromadlari ulushining katta qismini to’ldiruvchi jismoniy shaxslarning daromadiga solinadigan soliqlarni progressiv stavkalari joriy etildi.

Shu bilan birga tan olish lozimki, shu vaqtgacha, biror bir davlatda mukammal soliq tizimi amal qilmaydi. Хozirgacha iqtisodiyot ilmi soliqqa oid ko’pdan-ko’p savollarga javob topa olmayapti. Ammo rivojlangan mamlakatlarda doimo amalga oshiriladigan islohotlar shundan dalolat beradiki, barcha hatti-harakatlar soliqlarning adolatli, teng taqsimlangan hamda aholini ijtimoiy muhofaza qilish kabi unsurlarning rivojlanishiga katta ahamiyat berilgan.