|
5. Sobiq ittifoq davrida soliqlarga bo‘lgan yondashuv
Ikkinchi jahon urushi
boshlangandan
so‘ng
O‘zbekiston
front ehtiyojlarini
ta’minlovchi
moddiy bazaga aylandi.
Byudjetdan harbiy tadbirlarga
sarflangan mablag‘lar 114,7 milliard
so‘mni tashkil etgan. O‘zbekiston
hududida urush harakatlari sodir
bo‘lmagan bo‘lsada, boshqa
respublikalar qatori bu yerda ham
iqtisodiy tizim izdan chiqdi.
Iqtisodiyotni qayta tiklash ishlari
boshlanib, qator tadbirlar belgilandi.
Jumladan, soliq tizimiga katta e’tibor
qaratildi. Soliq
2-3 baravar kamaydi.
1958
yildan
boshlab
aholi
mablag‘i
hisobidan
«ixtiyoriy» tartibda yoziladigan zayomlar bekor qilindi,
daromad solig‘i
va boshqa soliqlar qisman
kamaytirildi.
1965 yildan boshlab
foydadan ajratmalar
to‘lovi o‘rniga
3 xil ko‘rsatkich asosida hisoblanadigan to‘lovlar joriy
qilindi. Bu to‘lovlar turli korxonalar misolida sinovdan
o‘tkazildi
1922-1923 yillarda to‘g‘ri soliqlar byudjetni soliqli daromadlarining
43 foizini
, 1923-1924
yillarda
45 foizini
, 1925-1926 yillarda
82 foizini
tashkil etgan.
1930 yillarda
yangi soliq islohotlarini
o‘tkazish talab qilindi. Soliq islohotlari o‘tkazishning
asosiy sababi quyidagi
kamchiliklarni yo‘qotishga
qaratilgan edi.
- soliqlar sonini qisqartirish maqsadida
oborot solig‘ini joriy etish;
- bir soliq ob’ektini bir necha marotaba soliqqa tortilishi va baholarni rejalashtirishning
murakkabligini tugatish. Buning uchun
foydadan ajratmalar
va
kooperatsiyada daromad
solig‘i joriy etildi.
1987 yil 7 iyulidagi moliya mexanizmini
qayta qurish
qaroriga
muvofiq bir tomondan respublikaning asosiy hal qiluvchi xom
ashyosi hisoblangan paxta, pilla, rangli metallardan foydalanib
boshqa respublikadagi korxonalarga
mahsulot ishlab chiqarsa,
ular joyida soliqqa tortilib, ikkinchi tomondan paxta va boshqa
xom ashyolarni sotishdan kelgan daromadlar soliqqa tortilmas,
respublika byudjeti bu daromadlardan mahrum edi. Bu tadbirlar
O‘zbekistonda moliya tizimidagi inqirozlarni kuchaytirdi.
Natijada iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha respublika Ittifoqda
oxirgi o‘rinlardan birini egallar edi.
1922-1923 yillarda to‘g‘ri soliqlar byudjetni soliqli daromadlarining
43 foizini
,
1923-1924 yillarda
45 foizini
, 1925-1926 yillarda
82 foizini
tashkil etgan.
1930 yillarda
yangi soliq islohotlarini
o‘tkazish talab qilindi. Soliq islohotlari
o‘tkazishning asosiy sababi quyidagi
kamchiliklarni yo‘qotishga
qaratilgan edi.
- soliqlar sonini qisqartirish maqsadida
oborot solig‘ini joriy etish;
- bir soliq ob’ektini bir necha marotaba soliqqa tortilishi va baholarni
rejalashtirishning murakkabligini tugatish. Buning uchun
foydadan ajratmalar
va
kooperatsiyada daromad solig‘i joriy etildi.
Ikkinchi jahon urushi
boshlangandan so‘ng
O‘zbekiston
front ehtiyojlarini
ta’minlovchi
moddiy bazaga aylandi.
Byudjetdan harbiy tadbirlarga sarflangan
mablag‘lar 114,7 milliard so‘mni tashkil etgan. O‘zbekiston hududida
urush
harakatlari sodir bo‘lmagan bo‘lsada, boshqa respublikalar qatori bu yerda ham
iqtisodiy tizim izdan chiqdi. Iqtisodiyotni qayta tiklash ishlari boshlanib, qator
tadbirlar belgilandi. Jumladan, soliq tizimiga katta e’tibor qaratildi. Soliq
2-3
baravar kamaydi.
1958 yildan boshlab aholi mablag‘i hisobidan «ixtiyoriy» tartibda yoziladigan
zayomlar bekor qilindi,
daromad solig‘i
va boshqa soliqlar qisman
kamaytirildi.
1965 yildan boshlab
foydadan ajratmalar
to‘lovi o‘rniga 3 xil ko‘rsatkich asosida
hisoblanadigan to‘lovlar joriy qilindi. Bu to‘lovlar turli korxonalar misolida
sinovdan o‘tkazildi
1987 yil 7 iyulidagi moliya mexanizmini
qayta qurish
qaroriga muvofiq bir tomondan respublikaning asosiy hal
qiluvchi xom ashyosi hisoblangan paxta, pilla, rangli
metallardan
foydalanib
boshqa
respublikadagi
korxonalarga
mahsulot ishlab chiqarsa, ular joyida
soliqqa tortilib, ikkinchi tomondan paxta va boshqa xom
ashyolarni sotishdan kelgan daromadlar soliqqa tortilmas,
respublika byudjeti bu daromadlardan mahrum edi. Bu
tadbirlar O‘zbekistonda moliya tizimidagi inqirozlarni
kuchaytirdi. Natijada iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha
respublika Ittifoqda oxirgi o‘rinlardan birini egallar edi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
