2-§. Ихтиёрий тугатилаётган юридик шахслар ва фаолиятини тўхтатган якка тартибдаги тадбиркорларда солиқ аудитини ўтказиш хусусиятлари 142. Ихтиёрий равишда тугатилаётган юридик шахслар, ваколатхоналар ва якка тартибдаги тадбиркорларда солиқ аудити рўйхатдан ўтказувчи органнинг хабарномаси асосида амалга оширилади.
Солиқ органида солиқ тўловчи сифатида ҳисобга қўйилган Ўзбекистон Республикаси норезидентининг доимий муассасасида солиқ аудити унинг солиқ органида ҳисобга қўйилишига асос бўлган аризада ёки унга илова қилинган шартномада кўрсатилган муддат тугаганда ўтказилади.
143. Давлат рўйхатидан ўтказилган вақтдан бошлаб молия-хўжалик фаолиятини амалга оширмаган ҳамда солиқ қарзи мавжуд бўлмаган тижорат ташкилотларида солиқ аудити ўтказилмайди.
144. Ихтиёрий равишда тугатилаётган солиқ тўловчида солиқ аудити охирги солиқ аудитидан кейинги солиқ даврини, бироқ солиқ аудити ўтказилаётган йилдан олдинги уч йилдан ошмаган даврни қамраб олиши мумкин.
3-§. Ҳудуд ва биноларни кўздан кечириш 145. Солиқ органларининг бевосита солиқ текширувини ўтказувчи мансабдор шахслари кўрсатилган объектлар тўғрисидаги аниқ маълумотларнинг текширилаётган шахс томонидан тақдим этилган ҳужжатларга асосланган маълумотларга мувофиқлигини аниқлаш мақсадида текширилаётган шахснинг тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун фойдаланиладиган ҳудудларини ёки биносини ёхуд солиқ солиш объектларини кўздан кечириш мумкин.
Кўздан кечириш давомида суратга олиш ва видеоёзувлар амалга оширилади, ҳужжатлардан нусха олинади ёки текшириш билан боғлик бошқа ҳаракатлар амалга оширилади.
Солиқ тўловчининг талабига биноан кўздан кечириш холислар иштирокида амалга оширилади.
146. Бевосита солиқ аудитини ўтказувчи солиқ органлари мансабдор шахсларининг текширилаётган шахснинг ҳудудига ёки биносига кириши ушбу мансабдор шахслар томонидан хизмат гувоҳномалари кўрсатилган ва солиқ органи раҳбарининг (раҳбари ўринбосарининг) ушбу шахснинг солиқ аудитини ўтказиш тўғрисидаги буйруғи тақдим этилган тақдирда амалга оширилади.
Солиқ органларининг солиқ аудитини ўтказувчи мансабдор шахсларига мазкур ҳудудларга ёки биноларга (бундан турар жой бинолари мустасно) киришига тўсқинлик қилинган тақдирда, солиқ органининг мансабдор шахси ўзи ва текширилаётган шахс томонидан имзоланадиган далолатномани ушбу Низомга 17-иловага мувофиқ шаклда тузади. Бундай далолатнома асосида солиқ органи текширилаётган шахс тўғрисида ўзида мавжуд бўлган маълумотлар ёки худди шундай солиқ тўловчилар тўғрисидаги маълумотлар асосида тўланиши лозим бўлган солиқ суммасини мустақил тарзда аниқлашга ҳақли.
147. Солиқларни ҳисоблаш учун бухгалтерия ҳужжатлари йўқотилган ёки йўқ қилинган тақдирда, биринчи навбатда, солиқ органларида мавжуд бўлган ва солиқ тўловчидан олинган маълумотлар ўрганилади.
Бундай ахборотга қуйидагилар киради:
солиқ тўловчининг ўтган даврлар учун тақдим этилган солиқ ва молиявий ҳисоботи;
солиқ тўловчи тўғрисидаги ҳисоб маълумотлари;
давлат солиқ хизмати органларига қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ахборот тақдим этадиган органлар ва ташкилотлардан олинган маълумотлар.
148. Агар солиқ тўловчи томонидан солиқлар ҳисоблаш учун зарур бўлган бухгалтерия ҳужжатлари йўқотилган ёки йўқ қилинган ёхуд ҳужжатлар тақдим этилмаган тақдирда солиқ органлари мустақил равишда солиқларни ялпи ҳудудий маҳсулот дефлятори миқдорида мос даврига нисбатан ҳисоблайди.
Мол-мулк солиғининг ҳисоб-китоби мол-мулкнинг қиймати тўғрисидаги маълумотлар, амортизация нормалари ва белгиланган ставкалар асосида амалга оширилади.
Ер солиғи суммасининг ҳисоб-китоби ер участкасининг майдони тўғрисидаги маълумотлар ва белгиланган ставкалар асосида амалга оширилади.
Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқнинг ҳисоб-китоби фойдаланилган сув ҳажми тўғрисидаги маълумотлар ва белгиланган ставкалар асосида амалга оширилади.
149. Солиқ тўловчи давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб бир йил ўтмаган тақдирда, солиқларни ҳисоб-китоб қилиш орқали ҳисоблаб чиқариш солиқ органларида мавжуд бўлган маълумотлар асосида амалга оширилади. Бундай ахборотга қуйидагилар киради:
солиқ органларига қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ахборот тақдим этадиган органлар ва ташкилотлардан олинган маълумотлар;
солиқ ҳисоботини мунтазам тақдим этадиган ва ўхшаш фаолият билан шуғулланадиган солиқ тўловчилар тўғрисидаги маълумотлар.
150. Қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда бошқа ваколатли органлар ва ташкилотлардан олинган маълумотлар асосида солиқларни ҳисоблаб чиқариш қуйидаги тартибда амалга оширилади:
солиқ органлари олинган маълумотлар асосида солиқларнинг ҳисобот даврига белгиланган ставкаларини қўллаган ҳолда солиқ солиш объектини ва солиқ солинадиган базани аниқлайди;
агар олинган маълумотлар асосида солиқ солиш объектини ва солиқ солинадиган базани аниқлаш имконияти бўлмаган тақдирда, солиқлар солиқ ҳисоботини мунтазам тақдим этадиган ва ўхшаш фаолият билан шуғулланадиган солиқ тўловчилар тўғрисидаги ахборот асосида ҳисоблаб чиқарилади.
Шунга асосан солиқ тўловчиларнинг ўхшаш фаолияти қуйидаги ўхшаш кўрсаткичлардан келиб чиққан ҳолда аниқланади:
фаолият тури;
фойдали қазилмаларнинг рўйхати ва кавлаб чиқариш ҳажмлари;
ишлаб чиқариладиган товарларнинг (хизматлар кўрсатиш, ишларни бажариш) рўйхати ва ҳажмлари, товар айланмаси ҳажмлари;
хизмат кўрсатиладиган мижозлар, ўқитилган шахслар (битирувчилар), амалга ошириладиган битимларда жалб этилган шахслар сони;
меҳнат шартномалари бўйича, фуқаролик ҳуқуқий тусдаги шартномалар бўйича ишлаётган шахслар сони, шунингдек, ўртача ойлик меҳнатга ҳақ тўлаш фонди;
маҳсулот ишлаб чиқариш, хизматлар кўрсатиш ва ишларни бажариш учун ресурслар ва хом ашё истеъмоли ҳажми;
соф фойданинг соф тушумга (товарлар ва хизматларни реализация қилишда олинган даромад акциз ва қўшилган қиймат солиғисиз ҳисобланган сумма) нисбати сифатида аниқланадиган рентабеллик кўрсаткичи ёки соф фойданинг харажатларга нисбати каби рентабеллик кўрсаткичлари;
солиқ тўловчининг жойлашган жойи.
151. Солиқ тўловчи фақат нақд пулсиз тартибда товарларни (хизматларни) реализация қилиш билан шуғулланган тақдирда, солиқларни ҳисоб-китоб қилиш орқали ҳисоблаб чиқариш реализация қилинган товарлар (хизматлар) учун тушган маблағлар қисмида солиқ тўловчининг банк ҳисобварақлари бўйича пул маблағларининг ҳаракати тўғрисидаги хизмат кўрсатувчи банкнинг ахбороти асосида амалга оширилади.
152. Фақат чакана савдо, умумий овқатланиш ва нақд пулга хизматлар кўрсатиш билан шуғулланадиган солиқ тўловчилар учун солиқ органлари олинган даромадларни хизмат кўрсатувчи банкларнинг ҳисобварақларига тушган нақд пул тушуми маълумотлари асосида аниқлайди.
153. Меҳнатга ҳақ тўлаш фондини ҳисоб-китоб қилиш орқали аниқлаш молиявий-хўжалик фаолияти натижаларидан қатъи назар, ўхшаш солиқ тўловчиларда ишчи-ходимлар сони ва таркиб топган ўртача ойлик иш ҳақи тўғрисидаги маълумотлар асосида амалга оширилади.
154. Текширилаётган шахс кўрсатилган далолатномани имзолашни рад этган тақдирда, мазкур далолатномага тегишли қайд киритилади.
Солиқ аудитини ўтказувчи шахсга ҳудудларга ёки биноларга (бундан турар жой бинолари мустасно) киришига тўсқинлик қилинган ёки солиқ тўловчи рўйхатга олиш маълумотларида кўрсатилган манзилида жойлашмаган тақдирда, солиқ органлари Солиқ кодексининг 111-моддасига мувофиқ солиқ тўловчининг банкдаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни ўн иш кунидан кўп бўлмаган муддатга тўхтатиб туриши мумкин.
155. Ҳудуд ва биноларни кўздан кечириш учун уларга киришга тўсқинлик қилинган ҳолат бўйича далолатнома тузилганидан кейин солиқ тўловчи томонидан ҳудуд ва биноларга киришга рухсат берилган тақдирда, солиқ тўловчининг банклардаги ҳисобварақлари бўйича операцияларни тўхтатиб туриш тўғрисидаги қарор бекор қилинади ҳамда кўздан кечириш белгиланган тартибда амалга оширилади.
156. Ҳудуд ва биноларни кўздан кечириш натижасида ушбу Низомга 18-иловага мувофиқ шаклда баённома тузилади.
157. Агар мазкур солиқ солиш билан боғлиқ объектлар бошқа вилоят ҳудудида жойлашган тақдирда, ушбу объектларни кўздан кечириш, мол-мулкни инвентаризациядан ўтказиш ҳамда савдо қоидаларига риоя қилинишини назорат қилиш солиқ текширувини ўтказувчи солиқ органи мансабдор шахсининг мурожаати асосида объект жойлашган жойдаги солиқ органи раҳбарининг (ўринбосарининг) буйруғига биноан амалга оширилади.
